پلوراليزم يا کثرت گرايي ديني

(۱۷صفحه ورد)

کثرت ديني را به دو گونه طولي و عرضي مي توان تقرير کرد، البته اين تقرير مربوط به اديان سماوي و توحيدي است. کثرت طولي عبارت است از اديان يا شرايع آسماني که در طول تاريخ ظهور نموده و به دين يا شريعت اسلام ختم گرديده اند، چنين کثرتي نه با حقانيت همگاني اديان منافات دارد و نه از جنبه عملي مشکل ساز است; زيرا که فرض اين است که همه ي آنها الهي و توحيدي اند و تغيير و تحريفي هم در آنها راه نيافته است(پس از جنبه نظري و تئوريک همگي بر حق اند). و از طرفي در زمانهاي مختلف و متوالي ظهور کرده اند، و پيروان آنها در يک زمان نمي زيسته اند (پس از جنبه عملي و اجتماعي هم هيچ گونه مشکلي پديد نخواهد آمد).

کثرت عرضي اديان آسماني بدين صورت است که، همه يا عده اي از پيروان دين و شريعت پيشين، از قبول شريعت جديد سرباز زده و بر شريعت پيشين باقي مانند. مثال روشن اين کثرت، اديان ابراهيمي يعني يهود، مسيحيت و اسلام است. در اين جا در مورد دين يا شريعت پيشين با دو پديده، مواجه مي شويم که يکي پديده اي است الهي و ديگري پديده اي است بشري و بلکه شيطاني; پديده ي نخست «نسخ »، و پديده ي دوم «تحريف » و «تغيير» نام دارد. هر دو پديده در اين که منشا کثرت ديني و ناهمخواني و تقابل مي گردند، يکسانند، اين امر بحث حق و باطل و سعادت و شقاوت را در ميان پيروان اين اديان در پي دارد. و مسئله ي پلوراليزم ديني از همين جا سر بر مي آورد و مسايل زير مورد بحث و گفتگو قرار مي گيرد.

1. از جنبه تئوريک کداميک از اديان بر حق و کداميک باطل است؟
2. از جنبه غايت انديشي و رستگاري جويي پيروي از کدام دين مايه نجات و رستگاري خواهد بود؟
3. از بعد اجتماعي پيروان اديان مختلف چگونه مي توانند با هم زندگي مشترک و مسالمت آميز داشته باشند؟

بحث و گفتگو در باره مسايل مذکور سابقه اي ديرينه دارد گرچه در جهان معاصر حساسيت و برجستگي خاصي يافته و مباحثه هاي بسياري در باره آن درگرفته است. يکي از نظريه هايي که در اين خصوص مطرح گرديده اين است که هيچ يک از اديان برخوردار از حقيقت خالص و ناب نيست، بلکه هر يک تنها بهره و نصيبي از آن دارد، حقيقت خالص و واقعيت غايي فراسوي مذاهب و اديان است.

اين حکم در مورد همه اديان و مذاهب اعم از توحيدي و غير توحيدي صادق است. از اين نظريه به عنوان پلوراليزم Pmsilarul ياد مي شود.جان هيک متکلم مسيحي معاصر که يکي از طرفداران اين نظريه است مي گويد:

«اديان مختلف، جريانهاي متفاوت تجربه ديني هستند که هر يک در مقطع متفاوتي در تاريخ بشر آغاز گرديده و هر يک خودآگاهي عقلي خود را درون يک فضاي فرهنگي متفاوت باز يافته است ». (۱)

همو گفته است:

«کثرت گرايي ديني بر آن است که اديان گوناگون همگي مي توانند مايه رستگاري يا کمال نفس پيروان خود شوند، چنان که در هندوئيسم تصريح مي شود که براي نيل به رهايي و رستگاري راههاي بسياري وجود دارد». (۲)

نظريه ديگر در باب پلوراليزم ديني اين است که ما در عين اين که به پيروان اديان حق مي دهيم که بحث حق و باطل را در مورد خود و ديگران جدي بگيرند، و نيز پيروي از آيين و مذهب خود را راه نجات و رستگاري بدانند، ولي اين دو مطلب که جنبه نظري و تئوريک دارد چنان نيست که راه معاشرت مسالمت آميز را به کلي مسدود سازد، بلکه مي توان با رعايت يک سلسله قوانين کاربردي جامعه اي را تشکيل داد که پيروان اديان مختلف با يکديگر معاشرت و معاونت داشته باشند. يکي از معاني که در فرهنگ آکسفورد براي پلوراليزم شده ناظر به همين نظريه است (۳) برخي اين تفسير را تولرانس Tecnarelo يعني تحمل کردن ديگران و برخورد شکيبانه داشتن با مخالفان خود، ناميده اند………………

…………………….

……………………