متغیرها: اعتیاد، انواع اعتیاد، علل اعتیاد، نظریه ها، درمان

توضیحات: ۴۵ صفحه فارسی (word)

با رفرنس دهی کامل فارسی و انگلیسی و پانویس ها مناسب برای پایان نامه

خلاصه ای از کار:

تاريخچه اعتياد:

گفته مي شود که مصرف ترياک به عنوان يک ماده ي مکيف مقارن دوران ظهور يافت : از اين رو است که عادت و اعتياد به موا مخدر به عنوان يک مشکل اجتماعي است در ايران مطرح است ». مع هذا درمورد آغاز کشت خشخاش در ايران تاريخ معيني در اختيار نيست مگر آنکه فقط اقدام به کشت ترياک را در ايران به سده هيجدهم ميلادي منسوب داشته اند. « آغاز زراعت ترياک سده هيجدهم مي باشد…. ديري نپاييد که (کشت ترياک) رونقي بسزا يافت . با پشتکار درويش نمايان هندي در ماهان کرمان بهترين ترياک فراهم گرديد. چون « ترياک کاري» آزاد بود بي رويه و به دست هرکس پيش رفت و در پس پرده هم ، استعمار با تمام نيرو زراعت آنرا ترويج نمود. « در زمان سلطنت قاجاريه ، کشيدن ترياک يکي از

…………..

– مروري بر تعاريف ، اصطلاحات و مفاهيم :

اعتياد و وابستگي دارويي[۱]:

در چند دهه ي اول قرن بيستم، واژه اعتياد به مواد شيميايي به حالتي خاص اطلاق مي شد که در اثر مصرف مواد به وجود مي آميد. در آن زمان اين اعتقاد وجود داشت ، افرادي که اين مواد را استفاده مي کنند به نحوي داراي ويژگي هاي غير طبيعي هستند (تقوي، ۱۳۸۶).

………………

سوء مصرف [۲]:

براي تعريف و مفهوم سازي مشکلات مربوط به مصرف مواد و الکل بر حسب اطلاعات عيني تلاشها ي زيادي انجام شده ولي اين تلاشها همواره به موفقيت منجر نشده اند. يکي از اصلاحاتي که طي سالها ي اخير با پديده ي اعتياد و وابسشتگي پيوند بسيار نزديکي پيدا کرده، اصطلاح سوء مصرف مي باشد . انجمن روانپزشکي آمريکا(۱۹۹۴) اين اصطلاح را به همراه ملاک هاي تشخيص آن به به شکل زير معرفي نموده است :

……………….

– انواع مواد و طبقه بندي آنها :

پيش از شروع بحث درباره ي انواع مواد و طبقه بندي آنها ، آشنايي با چند اصطلاح که در طول بررسي و آشنايي با انواع مواد ضروري است ارائه مي شود.

مواد روان گردان[۳] :

………………..

مواد مخدر[۴]:

اصطلاح مواد مخدر به کليه مواد طبيعي و شيميايي گفته مي شود که اعتياد آور باشند. بعضي از اين مواد تخدير کننده نبوده، ممکن است ايجاد تحرک و توهم نمايند. بنابراين به توصيه برخي از صاحبنظران اين اصطلاح را بايد در مورد موادي به کار برد که مصرف آنها در انسان حالات غير عادي ايجاد مي نمايد. اين حالات غير عادي که عموماً هم مطلوب و لذت بخش است، به صورت موقت يا کاذب ايجاد مي شود( قربان حسيني ، ۱۳۸۸).

……….

– مکاتب:

– عوامل زيستي – فيزيولوژيک(ديدگاه زيستي- فيوزولوژيک):

عوامل مطرح زيستي – فيزيو لوژيک که در ديدگاهي با همين نام معروفيت دارد، به دو دسته تقسيم مي شوند:

الف- تبيين زيست شيميايي و فيزيولوژيک به عنوان عوامل مطرح در وقوع(پديد آيي) وابستگي به مواد و نگهداري يا دوام آن.

………….

مکانيسم چهارم : تحمل کارکردي يا فونکسيونل :

در اين مکانيسم پديده هاي تحمل و محروميت حاصل تغييرات سازگارانه عصبي تلقي مي شود. در واقع سازگاري کارکردي در سيستم اعصاب ، بخشي از يک فرآيند تعادلي به حساب مي آيند که با تاثير حاد دارو شناختي پس از سوء مصرف مواد مقابله مي کنند. براي مثال بسياري از دارو هاي مورد سوء مصرف ، مثل باربيتورانها، بنزوديازپايينها و الکل که خاصيت ضد اضطرابي و خوب آور دارند ، علاوه بر اثرات دارو شناختي ويژه اي که دارند، از توانايي عمل شبيسه به گابا(GABA) نيز برخوردارند. اين مسئله باعث مي شود تا ضمن مصرف مستمر اين مواد تغييرات سازگارانه، مانند کاهش توليد و آزاد سازي انتقال دهنده در سيناپس يا کاهش تعداد گيرنده هاي اختصاصي گابا به وقوع بپيوندند. چنين اثري ممکن است مسئول پديده ي تحمل باشد، در نتيجه به دليل ايجاد تحمل ، شخص براي کسب همان اثرات دارو شناختي به مصرف داروي بيشتري نيار پيدا مي کند . اگر در چنين وضعيتي دارو ناگهان قطع شود، دوام تغييرات سازگارانه در کارکرد گيرنده مي تواند به کاهش ناگهاني در فعاليت انتقال منجر شود و مشکلاتي را به بار آورد. براي مثال مصرف حاد مواد افيوني شليک و آزاد سازي نورآدرنالين را در ساقه مغز کاهش مي دهد، همين امر مي تواند منجر به کاهش (يا افزايش) گيرنده هاي اين تعديل کننده در آن ناحيه شود. در وابستگي و تحمل کارکردي، مطرح ترين موضوع، تغييرات افزايشي يا کاهش در گيرنده هاي انتقال دهنده عصبي است که آن را مسئول وقوع آثار و علايم وابستگي به بعضي از مواد مي دانند(آتش پور و همکاران، ۱۳۸۱).

……………….

۲- نقش عوامل توارثي – ژنتيکي در وقوع وابستگي :

تبيين هاي ژنتيک بر تحقيقات فاميلي، دوقلوها، فرزند خوانده ها، و اخيراً بر دخالت ژنهايي که بيش از چند سال از شناسايي آنها نمي گذرد، متکي است.

مطالعات ژنتيکي و خانوادگي و اختلالات همراه :

در اغلب موارد متخصصين بيماري هاي مختلف را در شکل خالص آنها و بدون وجود ارتباط با ساير بيماريها مورد مطالعه قرار مي دهند. اما بيماريها را به ندرت مي توان به صورت خالص و محض در نظر گرفت .

…………….

اعتياد و اختلالات رواني همراه :

در اغلب موارد اعتياد و بيماري هاي رواني را با يکديگر مي توان ملاحظه کرد. در جمعيت هاي باليني[۵] ، همراهي اعتياد و بيماري هاي رواني از يک همراهي تصادفي صرف، شيوع بيشتري دارد. اين همراهي از هر دو سوي پيوستار مذکور امکان پذير است. چه اعتياد به سمت بيماري وچه از بيماري به سمت اعتياد. بدين ترتيب اين امکان وجود دارد که هر کدام از آنها باعث بروز ديگري شوند. مطابق مطالعات صورت گرفته ۶/۳۶ درصد الکينهاي مزمن از يکي از بيماري هاي رواني رنج مي برند. خطر اختلالات دو قطبي را در معتادين مورد مطالعه خود ۱/۵۳ درصد برآور کرده اند. اين مقدار بيش از ۴ برابر وضعيت عادي و در جمعيت

……………

مطالعات خانوادگي و ژنتيکي :

تؤام بودن اعتياد و بيماري هاي رواني چيزي فراتر از وقوع تصادفي آنها ست . لذا بسياري از محققان معتقدند اين اختلالات منشاء خانوادگي داشته و آ«ها را به اين مسير هدايت مي کند تا ارتباط اعتياد و مشکلات روانشناختي را

…………

مطالعات فرزند خواندگي :

اين مطالعات مذکور اميدوار است که بتواند وراثت ژنتيکي را از تاثيرات محيطي جدا کرده و چشم انداز مشخصي را در خصوص ارتباط عوامل خطر آفرين توسعه ببخشد. بي ترديد شباهت فرزند خوانده به والدين پذيرنده اش ، بر نقش فرهنگ و محيط کار تاکيد مي نمايد. مطالعات فرزند خواندگي به عامل وراثت در بروز الکليسم و افسردگي بيش از عامل محيط صحه گذاشته است. مطالعه بر روي ۷۱ فرزند خوانده اي که داراي تاريخچه اي از اختلالات مذکور بوده اند نشانداده که ميزان شباهت اختلالات آنها به والدين اصلي خود بيش از گروهي بود که تاريخچه اختلال نداشتند( افسردگي ۱/۲ درصد مقابل ۳/۰ درصد ، ۵%   >p و الکليسم ۴/۵ درصد در مقابل ۰/۲ درصد، ۵% >p ؛ البته چنين تفاوتي کمتر قابل تعميم به همه موارد بوده و نمي تواند توجيه کننده وراثت صرف در بيماري هاي مذکور باشد(آتش پور و همکاران، ۱۳۸۱).

……………..

الکليسم و اضطراب :

هر چند عواملي چون آگورافوبيا[۶] (ترس از مکان هاي باز) و فوبياي اجتماعي ( ترس غير منطقي از ارزيابي ديگران ) با الکليسم ارتباط نزديکي تري دارد اما اختلال پانيک ( اختلال وحشت زدگي) و اضطراب منتشر يا تعميم يافته نيز با اعتياد به الکل مرتبط مي باشند. عقيده عموم محققين ، بر اين است که ترسهاي مرضي عوامل مستعد کننده شخص براي اعتياد به الکل هستند، اما در عين حال اعتياد به الکل فرد را براي تجربه اختلال وحشت زدگي و اضطراب منتشر آماده مي کند. (آتش پور و همکاران، ۱۳۸۱).

………………….

عوامل روانشناختي :

در باب عوامل روانشناختي مطرح در وقوع وابستگي (اعتياد) ديد گاههاي با خاستگاههاي متفاوتت از طرف روانشاسان ارائه شدهاست. وجه تمايز اصلي اين ديدگاه ها آن است که مي توان هر يک از آنها را بر پايه يکي از گرايشات اصلي روان تحليل گري (روان تحليل گر)، رفتار گرايي (يادگيري)و ديدگاه شناختي مطرح

………………

– ديدگاه روان تحليل گري:

عوامل شخصيتي و وابستگي به مواد (اعتياد):اولين ديدگاه مطرح در روانشناسي که بر عوامل شخصيتي در وقوع وابستگي (اعتياد) تاکيد نموده، رويکرد روان تحليل گري بوده است. بر اساس نگرش روان تحليل گران، وابستگي(اعتياد) به عنوان يک اختلال در رديف ساير اختلالات تقلي مي شود. شخصيت هر فرد از ساختار سه گانه( نهاد، خود، فرا خود ) و سطوح سه گانه هشياري (هشيار، نيمه هشيارو نا هشيار) تشکيل شده است.هر انساني از بدو تولد ، مراحل رشد رواني و جنسي معيني را تا دوران بلوغ سپري مي کند. چنانچه عبور از هر مرحله تحولي با موفقيت سپري نشود ، فرد در آن مرحله تثبيت شده، در صورت مواجهه با عوامل فشار زا و ناکاميها در بزرگسالي به رفتار مرحله قبلي رشد بازگشت مي کند.

………….

محروميت دهاني يا تثبيت شدگي در مرحله رشد دهاني:

فرويد که به صورت پراکنده در آثار خود راجع به معتادان اظهار نظر کرده، معتادان را داراي ويژگي هاي رفتار بازگشت کننده به خاطر تثبيت شدگي در مرحله دهاني مي دهند. به اين ترتيب معتادان افرادي معرفي مي شوند که به دليل عدم ارضاء از ناحيه ي دهان، در مرحله رشد دهاني تثبيت شده، در بزرگسالي به طور افراطي اين ارضاء را در مصرف مواد مخدر جستجو مي کنند(چيرلو، بريني ،کامبيازو ومازا، ۱۳۷۸). ساير نظريه پردازان روان تحليل گر نيز تا حدي بر اين محروميت دهاني تايد دارند. به باور اين گروه، معتاداني با ويژگي تثبيت شدگي در مرحله دهاني داراي مشخصات باترز ترديد نسبت به خود، فعل پذيري، اتکاء به ديگران و داراي توقعات و آرزو هاي دور از دسترس مي باشند(ساراسون و ساراسون ، ۱۳۸۳).

…………..

رشد نايافتگي شخصيتي و ناتواني در غلبه بر بحرانهاي رشدي و کسب هويت:

گروه ديگري از روان تحليل گران در کنار تثبيت شدگي دهاني، تعابيري از رشد نايافتگي شخصيت افراد وابسته به مواد ارائه نموده، اظهار مي دارند که افراد معتاد در غلبه بر بحرانهاي رشد و کسب هويت، که هر فردي در زندگي خود با آن مواجه است، دچار ناتوانايي هاي جدي مي باشند. (چيرليو و همکاران، ۱۳۷۸)

…………

حالت دفاعي سرخوشي :

برخي از روان تحليل گران، دليل ادامه مصرف مواد توسط معتادان را غلبه بر احساس افسردگي که در پي هر بار مصرف مواد پديد مي آيد، ذکر کرده اند.

روزنفلد در نظريه خود معتادان را افرادي مضطرب و افسرده و داراي احساس نا امني معرفي مي کند و معتقد است معتادان به دليل حمايت

……………….

فرا خود تنبيه گر :

آخرين عامل مطرح که توسط بري از روان تحليل گران به آن اشاره شده، فرا خور تنبيه گير است. اين گروه اعتقاد دارند که معتادان به دليل اضطرابي که حاصل تعارض ميان مسائل اخلاقي و تمايلات جنسي و غريزي است( غالبا اضطراب اخلاقي ناميده مي شود) تلاش مي کنند با مصرف مواد با اين اضطراب مقابله کنند. ويژگي هاي افراد با فراخود تنبيه گر، شامل احساس تنهايي و خجالتي بودن، بي حوصلگي، تحريک پذيري، بسيار حساس و از نظر جنسي سرکوبگر مي شود. در اين دسته از افراد، مواد قادر است، براي مدتي بخشي از مشکلات آنها را رفع نمايد(کاپلان و سادوک، ۱۳۸۴).

…………

آسيب شناسي رواني و ديگر ويژگي هاي شخصيتي مرتبط با اعتياد:

مطالعات مقايسه اي بين گروه معتادان و غير معتادان نشان مي دهد که معتادان به نوعي داراي اختلاي هستند. اختلال اضطراب فراگير، اختلال هراس، اختلال افسردگي اساسي، اختلال شخصيت ضد اجتماعي، اختلال هاي روان پريشي و اختلال دو قطبي با درصد هاي متفاوتي بين زنان و مردان معتاد گزارش شده است.

………..

اختلال شخصيت و اعتياد :

اختلال شخصيت به انعطاف نا پذيري و ناسازگاري بودن مجموعه اي از صفات شخصيتي اطلاق مي شود که موجب ناراحتي رواني يا اختلال قابل ملاحظه در کار کرد ها و زندگي روزمره مي شود.اختلال شخصيت ضد اجتماعي ، اختلال شايعي در بين زندانيان و وابستگان بهمواد است. فقدان وجدان، زير پا نهادن حقوق ديگران، عبرت نگرفتن از تنبيه و مجازات ، ويژگي هاي مبتلايان به اين دو اختلال است. برخي آمار

………….

– ديدگاه رفتار گرايي و رفتاري – شناختي :

در ديدگاههاي مربوط به يادگيري ، در باب اعتياد سه نظريه بر اساس شرطي سازي کلاسيک، يادگيري بر اساس شرطي سازي کنشگر و ياد گيري اجتماعي که به آن يادگيري مشاهده اي نيز مي گويند، وجود دارد.

ياد گيري بر اساس شرطي سازي کلاسيک

………….

ياد گيري بر اساس شرطي سازي کنشگر:

در شرطي سازي کنشگر ، ياد گيري حاصل پيامد هاي منفي و مثبت رفتار قلمداد مي شود. ويکلر (۱۹۸۴) جزء نخستين کساي است که نقش عوامل مربوط به شرطي سازي کنشگر را در وابستگي ( اعتياد) مطرح کرده است. ويکلر………

…………

يادگيري اجتماعي (مشاهده اي):

يادگيري مشاهده اي ، به وسيله مشاهده ديگران و توجه به پيامدهايي که از انجام رفتار مشخصي عايد آنان مي شود، به وقوع مي پيوندد. طبق اين ديدگاه وابستگي به مواد، الگويي از رفتار اکتسابي است که غالبا از طريق الگو برداري پديد آمده ، به وسيله ي پيامد هاي متنوع مربوط به مواد تقويت شده است. بر اساس اين نظريه افراد نه تنها چگونگي مصرف مواد را از طريق فرآيند هاي درگير در يادگيري مشاهده اي ، يعني توجه ، ياد سپاري

…………….

ديدگاه شناختي :

فرآيند هاي ذهني واسطه ميان محرک ها و رويداد ها با پاسخ هاي انسان بوده و شامل مواردي چون برنامه ها، اهداف، نا هماهنگي، طرحواره ها، انتظارات، ارزشيابيها و اسناد ها مي باشند. عوامل شناهتي چندي تا کنون به عنوان عوامل مطرح در وقوع وابستگي به مواد مطرح شده و مورد بحث و بررسي قرار گرفته اند.

الف- نقش باورها و انتظارات

باور هاي افراد يکي از جنبه هاي وابستگي به مواد است که تا حدودي مورد بي توجهي قرار گرفته است . اين باور ها شامل معاني متعددي است که مصرف داروها و مواد براي افراد دارد.(ليدنزي و پاول ۱۳۷۷). معتقد است اشخاص به طور ناگهاني و توجيه ناپذير قرباني وابستگي به مواد نمي شوند، آنها به طور فعال درگير مصرف دارو ها مي شوند و نگرشها ، باور ها، هدف ها و انتظارات آنها در اين بين نقش اساسي

…………

ج- شيوه هاي مقابله :

انسانها هنگام مواجهه با عوامل فشارزاي زندگي خود، همواره تلاش مي کنند تا با بکارگيري فرد با فشار ها و مشکلات در دسترس خود، فشار هاي وارده

……….

د- منبع کنترل :

از ديدگاه شناختي رفتاري ، منبع کنترل يکي از انتظارات تعميم يافته اي است که در سطحي وسيع و در موقعيت هاي متفاوت در شروع و تداوم رفتار هاي انسان دخالت مي کند. در تقسيم بندي هاي کلي و اوليه افراد از لحاظ منبع کنترل به دو دسته تقسيم مي شوند:

الف- گروهي که موقعيت ها و شکستها ي خود را به خود و توانائيهاي دروني خود نسبت مي دهند، چنين افرادي داراي منع

…………

ه : کارآيي يا کار امدي شخص :

انتظارات و باور هاي افراد از توانائيها و صلاحيت هاي خود در رابطه با امور روزمره، بسياري از رفتار هاي آنها را تحت تاثير قرار مي دهد . به طور مشخص کارآيي شخصي ، يعني د اوري هر فرد دربازه اينکه او توانايي انجام الگوي رفتاري خاص را دارد. رابينسون به نقل از آتش پور وهمکاران(۱۳۸۱) به

…………

– درمان:

– دارو درماني

مهم ترين و فوري ترين درمان از نظر زيستي – فيزيولوژيکي، سم زدايي و قطع وابستگي فيزيولوژي است. به طور کلي درمان جامع و کامل معتادين در دو مرحله ي ، بازگيري و بازتواني صورت مي گيرد. بازگيري به دو صورت ترک تدريجي و ترک ناگهاي انجام مي پذيرد. در ترک تدريجي، براي رفع يا کاهش ناراحتي حاصل از محروميت مواد، از داروهاي مخصوص استفاده مي گردد. مانند: متادون، L.A.A.M، بوپرنورفن، نالوکسان، نالترکسان، کلوئيدين و … (مددي و نوغاني ، ۱۳۸۴).

…………..

– روان درماني پويشي:

در اين قسمت به دو روش درمان غيردارويي (ترک تدريجي و ترک ناگهاني) اشاره ميشود. در روش ترک تدريجي، طبق جدول خاص ( زير نظر پزشک) که بر حسب نوع اعتياد و ميزان مصرف تهيه مي شود، فرد مبتلا سعي مي کند، به طور تدريجي از مصرف روزانه خود کم نمايد تا آن که پس از انقضاي دوره مقرر که مصرف به صفر رسيد است، عدم اعتياد را به تأييد آزمايشگاه مشخص گردد. براي کنترل علائم سمپاتيک که در اين روش بروز مي نمايد، مي توان حداقل روزانه دوبار استحمام با آب ولرم، مصرف زياد مايعات سالم، ماساژ کامل بدن ، استفاده از کيسه هاي آب گرم و … استفاده شود. در روش ناگهاني، هيچ نوع دارويي استفاده نمي شود و فرد مبتلا در محل خاصي نگه داري مي گردد که در زمان ترک به خود و اطرافيان صدمه اي نرساند. اين روش، به دليل غيرانساني بودن آن و عوارض جانبي، تقريباً از روش هاي درماني مرسوم ، حذف شده است. مرحله بازتواني که پس از سم زدايي صورت مي گيرد از مهم ترين و حساس ترين زمان براي رسيدن به اهداف درمان است و اگر در اجرا اين مرحله سهل انگاري صورت پذيرد درمان ناتمام و بي نتيجه خواهد ماند. پيروزي و موفقيت در درمان اعتياد، منوط به شرکت در فعاليت هاي بازتواني است. شرکت در جلسات روان درماني، مشاوره،آموزش خانواده، آموزش ابراز وجود و قاطعيت از ضروريات درمان يک فرد وابسته است. روان درماني يعني استفاده از هر نوع رويه ، شيوه و يا رويکردي که بر اختلالات ذهني ، هيجاني يا رفتارهاي مددجو، اثر تسکيني يا درماني دارد. از انواع درمان هاي غيردارويي که در زمينه وابستگي به مواد مخدر به کار مي روند، مي توان به روان درماني پويشي ، رفتار درماني ، شناخت درماني، درمانهاي شناختي – رفتاري ، گروه درماني، آموزش خانواده ، ممدکاري اجتماعي، اجتماع درمان مدار و گروه هاي خوديار اشاره نمود. روان درماني پويشي را اسب پير جنگي روان درماني لقب داده اند. باترکيب اصول روان درماني پويشي با درمان هاي شناختي رفتاري و به کارگيري آن در فرايندهاي آموزشي بهداشت رواني معتادين به منظور افزايش ادرات افراد از خود، ديگران و آينده، نقش پوياتر و موثرتري داشته است(باوي، ۱۳۸۸).

……………

– رفتار درماني:

امروزه رفتار درماني به عنوان يکي از رويکردهاي مهم درماني محسوب مي شود. نخستين بار ليندزلي، اسکينر

…………..

– شناخت درماني:

شناخت درماني، مبتني بر نظريه ساده اي است که مي گويد به جاي حوادث بيروني ، افکار و طرز تلقي هاي فرد است که روحيه وي را شکل مي دهد. به عبارت ديگر، يکي از فرض هاي اساسي شناخت درماني اين است که افراد بر حسب ادراکي که از امور و رويدادها دارند به انها واکنش نشان مي دهند. دوم اين که اين شناخت هاي نادرست منجر به اختلالات هيجاني در افراد ميشوند. با اين که روش ها و فنون شناخت

……………

– درمان شناختي – رفتاري:

درمان شناختي – رفتاري يک رويکرد باليني نسبتاً نوپاست که مي کوشد فرد را در محيط يا بافت زيستي، اجتماعي و فرهنگي خود قرار دهد و با تکيه بر اصول نشأت گرفته از رشته هاي مختلف رواشن شناسي و ساير علوم وابسته، تفکر منطقي، زندگي سالم و عاقلانه را به او بياموزد. از خصوصيات CBT مي توان به کوتاه مدت بودن ان، دارا بودن هدف و ساختار، انعطاف پذيري آن و انطباق با ساير درمان اشاره نمود (کارول،۱۳۸۲).

……………

– گروه درماني

گروه درماني، نوعي مداخله درماني پيشگيرانه است، به صوتي که درمانگر، افراد رابر اساس ويژگي ها و مشکلات خاص دعوت به شرکت در جلسات گروهي مي نمايد. اين نوع گروه درماني، مستلزم ايجاد نوعي رابطه عاطفي است تا در اينجو عاطفي، افراد يکديگر را بپذيرند و در بيان محروميت ها، حمايت کنند و در مورد بائورها و عقايد ناسالم ، نقش بازخورد دهنه را به يکديگر داشته باشند(اسرار،۱۳۸۱).

……………….

منابع

منابع فارسي :

ابراهیمی ، سهیلا.(۱۳۷۹).بررسی رابطه گریز دختران ۱۲ تا ۱۸ سال شهر تهران با میزان اعتماد بنفس آنها با مشکلات اجتماعی. رساله دکتری واحد علوم و تحقیقات تهران.

ابوالقاسمی، شهنام .(۱۳۸۲). اثر بخشی رفتار درمانی شناختی ، دارویی و پلاسیبو در درمان اضطراب تعميم یافته. رساله دکتری واحد علوم و تحقیقات تهران.

…………..

………….

[۱] . Drug  Dependency

[۲] . Abuse

[۳] . Psychoactive Drug

[۴] . Narcotic Substances

[۵] . Clinical Populations

[۶] . Agoraphobia