نام پرسشنامه : پرسشنامه سنجش خلاقیت تورنس ۱۹۹۲

 روایی و پایایی: دارد

طریقه نمره دهی: دارد

منبع: دارد

توضیحات:

آزمون زمینه یابی مداد كاغذي چند جوابي سنجش خلاقيت^[۱] (MPPT) تورنس

ين پرسشنامه در ادبيات روانشناسي به آزمون خلاقيت تورنس مشهور و بر پایه تعریف وی از خلاقیت ساخته شده است . اصل آزمون سنجش خلاقيت تورنس ، بسيار مفصل و طولاني مي باشد . كه اجراي آن نيازمند صرف ساعتها وقت است . آزموني كه تحت عنوان سنجش خلاقيت تورنس در ايران شناخته مي شود در واقع شكل كوتاه شده و استاندارد شده آن مي باشد كه توسط دكتر عابدي استاد دانشگاه تهران در سال ۱۳۷۲ ساخته و معرفي گرديده و در ادبيات روانشناسي كشورمان با علامت اختصاري CT شناخته مي شود . دكتر عابدي از جمله پژوهشگران سابقه دار وعلاقمند حوزه خلاقيت و نوآوري در کشورمان شناخته مي شود . ايشان ابتدا درسالهاي ۶۳-۱۳۶۲ و با تشويق و كمك دانشجويان رشته هاي روانشناسي دانشگاههاي تهران، نسبت به ساخت يك آزمون چند جوابي۷۵ سوالي براساس تئوري و تعريف تورنس جهت سنجش خلاقيت نموده و ابتدا روي ۶۵۰ نفر دانش آموز پايه سوم راهنمائي تهران اجرا گرديد . بعدا طي فعاليتهاي علمي در دانشگاه كاليفرنيا و با كمك دانشجويان ، نسبت به تجديدنظر و بازسازي آن اقدام و نهايتا در سال ۱۹۹۴ با همكاري گروهي از اساتيد دانشگاه مذكور( اونيل ، عابدي و اسپيل برگر) فرم ۶۰ سوالي تهيه ، هنجاريابي ( بر روي ۱۶۲۵۰نفر دانش آموز )، استاندارد و ارائه كرد . فرم كنوني آزمون توسط اساتيد دانشگاه دوستو اسپانيا[۲] ( ۱۹۹۲) مورد استفاده قرار گرفته است ( كفايت ، ۱۳۷۳، ص ۱۱۴).  تاکنون بیش از ۲۰۰۰ مقاله علمی که در آنها آزمون تورنس به عنوان ملاک سنجش خلاقیت استفاده شده ، چاپ گردیده است (دائمی ومقیمی ، ۱۳۸۳، ص ۲). در بین ابزارهای سنجش خلاقیت ، آزمون تفکر خلاق تورنس در پژوهشها و اندازه گیریهای تربیتی  اين آزمون در واقع چهار عامل تشكيل دهنده خلاقيت يعني سيالي ، ابتكار، انعطاف و بسط را مورد سنجش قرار مي دهد كه به ترتيب شامل ۱۶ ، ۲۲، ۱۱ و ۱۱ گزينه است . يعني سوالهاي ۱تا ۲۲ عامل سيالي ، ۲۳ تا ۳۳ عامل بسط ، ۳۴ تا ۴۹ عامل ابتكار و ۵۰ تا ۶۰ عامل انعطاف پذيري را مي سنجند. البته هريك از اين دسته سوالات در واقع يك خرده آزمون را تشكيل مي دهند . هرگزينه سه پاسخ متفاوت الف ، ب و ج (کیفی) با ارزش تبديل به كميت عددی ۰ ، ۱ و ۲ را دارند . فرض است در هرمورد سوال انتخاب كننده گزينه الف كمترين و انتخاب كننده ج بيشترين ميزان خلاقيت را دارد . مجموع نمرات كسب شده در هر خرده آزمون ، نمايانگر نمره آزمودني در آن بخش است و مجموع نمرات آزمودني در چهار خرده آزمون ، نمره كلي خلاقيت فرد را نشان مي دهد. نمرات حاصل از سنجش هرچهار عامل به تنهائي و مجموع نمرات در كل ، قابل تحليل و تفسير هستند دامنه نمره کل خلاقیت هر آزمودنی بین ۰ تا ۱۲۰ خواهد بود . بنابراين براساس نرم آزمون تورنس ، امتيازبندي ميزان خلاقيت به شرح ذيل خواهد بود :

• خلاقيت بسيار زياد : امتياز ۱۲۰ الي ۱۰۰
• خلاقيت زياد : امتياز۱۰۰ الي ۸۵
• خلاقیت متوسط : ۸۵امتیاز الی ۷۵
• خلاقيت كم : امتیاز ۷۵ الی ۵۰
• خلاقيت بسيار كم : امتياز ۵۰ و پائين تر

آزمون مورد استفاده در اين تحقيق به عنوان فرم دكتر عابدي شناخته مي شود.  اين پرسشنامه به دانش آموزان ، كه هدف اساسي تحقيق سنجش و باروري قواي خلاقانه آنهاست ارائه و از آنان خواسته مي شود گزينه مناسب را انتخاب نمايد (دائمي ، ۱۳۸۳، ص ۳).

روايي و پایایی

طبق تحقيقات دكتر عابدي آزمون خلاقيت هم از نظر روايي همزمان (با اجراي همزمان آزمون اصلي خلاقيت تورنس و آزمون خلاقيت دكتر عابدي نتايج معني داري از همبستگي بين عوامل چهارگانه هر دو آزمون بدست آمده است مثلا همبستگي بين دو خرده آزمون  ابتكار(۴۹۷ % = r) و بين دو خرده آزمون سيالي( ۴۶۸ % =r )  بوده است) . ضمنا آزمون مورد استفاده نيز از نظر روايي محتوي ( نظر صاحبنظران ) مورد تائيد استاد راهنما قرار گرفته است . براساس تحقیقات کفایت اعتبار کل آزمون ۲۷% ، مقیاس سیالی ۰۹% ، مقیاس انعطاف پذیری ۱۳% ، مقیاس ابتکار ۰۱۵% و مقیاس بسط ۲۴% گزارش گردیده که ضرایب بدست آمده در سطح ۵% معنی دار هستند.

کتابچه راهنمای آزمون خلاقیت دکتر عابدی ضریب پایائی کل آزمون را بین۸۰ % تا ۹۰ % ذکر کرده است   براساس نتايج تحقيقات انجام شده توسط عابدي پايائي آزمون خلاقيت مورد استفاده كه از طريق آزمون مجدد بر روي دانش آموزان مدارس راهنمائي تهران در سال ۱۳۶۳ بدست آمده در چهار بخش آزمون به اين شرح است : ضريب پايائي بخش سيالي۸۵ % ، بخش ابتكار۸۲ % ، بخش انطاف پذيري۸۵ % ، در بخش بسط ۸۰ % بوده است (عابدي ، ۱۳۷۲) ضريب همساني دروني با استفاده از آلفاي كرونباخ براي خرده آزمون هاي سيالي ، انعطاف پذيري ، ابتكار و بسط روي ۲۲۷۰ دانش آموز اسپانيائي به ترتيب ۷۵% ، ۶۶% ، ۶۱% و ۶۱% بدست آمده است و نتايج تحقيقات عابدي حاكي است در روش آزمون – بازآزمون كه بر روي ۵۸ دانش آموز با فاصله ۱۵ روز اجراء گرديده ضرايب همبستگي خرده آزمونهاي سيالي ، بسط ، ابتكار و انعطاف پذيري در اجراي اول و دوم به ترتيب ۰۲۳% ، ۴۴۴% ، ۶۱۴% و  ۵۹۵%  به دست آمده است كه جز مقوله سيالي ، ضرايب همبستگي بقيه مقولات در حد ۱% در صد معني دار است و در روش ضريب همساني دروني آلفاي كرونباخ نيز ضريب همساني دروني براي ۸۱۹ دانش آموز در خرده آزمونهاي سيالي ، بسط ، ابتكار و انطاف پذيري ، به ترتيب ۶۷% ،۴۸% ، ۶۸% و ۵۵% به دست آمده كه در حد  ۱% معني دار است . در روش همبستگي هر سوال با نمره كل آزمون نيز نتايج در سطح ۱% معني دار بوده است ( دائمي ، ۱۳۸۳، ص ۳و۴). در تحقیقی که کفایت در موضوع موصوف انجام داده بود میزان پایایی پرسشنامه با استفاده از روش تصنیف و فرمول اسپیرمن – براون را ۹۰ % برای کل آزمون , مقیاس سیلی ۸۸ % ، مقیاس انعطاف پذیری ۷۷% ، مقیاس ابتکار ۹۳% و بسط ۹۳% گزارش شده که همه نتایج در سطح کمتر از ۵ % معنی دار می باشد . با استفاده از روش آلفای کرونباخ برای میزان خلاقیت کل ، مقیاس سیالی، مقیاس انعطاف پذیری ، ابتکار و بسط به ترتیب نتایج ۷۸%، ۷۸% ، ۸۱/۰ ، ۷۳% و ۷۰%  گزارش شده است که این نتایج نیز در سطح کمتر از ۵% معنی دار است (کفایت ، ۱۳۷۳, صص۱۰۸ و۱۰۹) .

با وجود این استدلال آماری قابل قبول ، لازم است یادآوری گردد عوامل مختلفی می تواند در وجود ، بروز و ارزیابی خلاقیت آزمودنی ها دخالت داشته باشد بنابراین شایسته است همواره جانب احتیاط رعایت و با استناد به نتایج مطلوب اجرای این قبیل آزمونها از زدن برچسب خلاق ، غیرخلاق و… به افراد خودداری گردد( دائمی ، مقیمی ، ۱۳۸۳، ص ۸).

منبع

• کفایت ، محمد . (۱۳۷۳) .  بررسی ارتباط شیوه ها و نگرشهای فرزند پروری با خلاقیت دانش آموزان سال اول دبیرستانهای اهواز.
• دائمی ، حمیدرضا و مقیمی ، سیده فاطمه . ( ۱۳۸۳) . هنجاریابی آزمون خلاقیت تورنس ، ( ir‍ http://www . ).
• عابدی ، جمال ( ۱۳۷۲ ) خلاقیت و شیوه ای نو در اندازه گیری آن ، پژوهش های روانشناختی ، شماره‌ی ۱ و ۲ ، تهران .

قیمت: ۴۵۰۰ تومان

[۱] – Multiplechoice paper and pencile test for measuring creativity (MPPT)

[۲] –  Deusto university / Spain