پیشینه ومبانی نظری عملکرد حرکتی

پایان نامه کارشناسی ارشد درباره عملکرد حرکتی

• عملکرد حرکتی

حـرکت از نیازهای ضروری انسان است و توجه به‌ این نیاز در دوره‌های گوناگون زندگی،سلامت انسان را تضمین می‌کند (درشگی، ۱۳۸۶). یکی از مهمترین مهارت های انسان مهارت حرکتی است. این مهارت یکی از اشکار حرکت در انسان است که با توجه به الگوی رشدی و بنیادی بصورت سازمان یافته در جهت سازگاری آدمی مطرح است (شجاعی، ۱۳۸۸). هلر و همکاران (۱۹۶۳، ۱۹۶۵) اسمیت و اسمیت (۱۹۶۶) ریزن و آرونز (۱۹۵۹) بر اهمیت حرکت در رشد و پالایش توانائی های ادراکی و سازگاری آنها با ماهیچه ها و همچنین دستگاه عصبی کودک تاکید نمودند. کودک زمانی می تواند صحبت کند که بتواند بایستد یعنی توانایی حرکتی او رشد یافته و سپس زبان و ارتباط کلامی او ظاهر شود. بچه ی ۵ ساله زمانی می تواند یک گره پروانه ای بزند که مهارت های حرکتی ظریف او رشد یافته باشد و همچنین میزان رشد شناختی او این مهارت را تکمیل کند (به نقل از رحیمی، ۱۳۸۹).

سنین پیـش‌دبستانی و دبستانی‌ از دوره‌های مهم رشد‌ است‌ که به توجه ویژه‌ای در آموزش مهارت‌های حرکتی نـیاز دارد.در این دوره،معلمین ورزش باید بـیشتر روی رشـد مهارت‌های حرکتی بنیادی تأکید کنند و در سال‌های بعد به فعالیت‌های مربوط به آمادگی‌ جسمانی بپردازند. عدم موفقیت در رشد مهارت‌های حرکتی بنیادی در خلال سال‌های حساس کودکی،ممکن است توانایی یـادگیری مهارت‌های حرکتی پیشرفته‌تر در سال‌های بعد را محدود کند (درشگی، ۱۳۸۶).

به طور کلی در طبقه بندی مهارت های حرکتی انسان از لحاظ گروههای عضلانی درگیر، مهارت های حرکتی در دو دسته مهارت های درشت و ظریف طبقه بندی می شوند که رشد مهارت های حرکتی درشت برای بهبود عزت نفس و مهارت های حرکتی ظریف برای بسیاری از کارهای روزمره مثل لباس پوشیدن، شانه کردن و و نوشتن مهم باشند. در دوران کودکی این مهارت ها فرصتی مناسب برای برقراری ارتباط با دیگران و همکاری با آنان فراهم می کنند و نیز ثابت شده است که بین مقبولیت اجتماعی مثبت و توانمندی های حرکتی، بخصوص در پسران ارتباط مستقیمی وجود دارد. کودکان و نوجوانان دارای مشکلات حرکتی، در اجرای مهارت های حرکتی درشت با مشکل مواجه اند که به عدم شرکت آنها در ورزش، از دست دادن آمادگی جسمانی و کناره گیری از اجتماع و کاهش عزت نفس منتج می گردد(سپهری بناب، فرخی، ابراهیمی ثانی،۱۳۸۷).

• مهارت های حرکتی درشت

اکثر مهارت‌های حرکتی بنیادی و ورزشی،در زمره‌ی مهارت‌های حرکتی درشت قرار دارند. مهارت‌های درشت،حرکاتی هستند که در آن‌ها از عضلات بزرگ بدن اسـتفاده مـی‌شود و شامل‌ مهارت‌هایی هستند که برای حرکت بدن در فضا (حرکات جابه‌جایی)،حفظ تعادل در مقابل نیروی جاذبه زمین(حرکات پایداری)و دادن نیرو به اشیا و گرفتن نیروی از آن‌ها(حرکات دستکاری) مورد استفاده‌ قرار‌ می‌گیرند.تقویت مهارت‌های حرکتی درشـت بـه ایمنی، محیط مناسب،داشتن یار برای تمرین و نظارت مربی یا والدین نیاز دارد. شناخت والدین و مربیان از مراحل رشد مهارت‌های حرکتی درشت می‌تواند،به‌ کودکان‌ در‌ آموختن این مهارت‌ها و اهمیت‌ دادن‌ به‌ آن‌ها کـمک کند(درشگی، ۱۳۸۶).

• مهارت های حرکتی درشت در سنین دبستان

کودکان دبستانی که جهش‌های‌ نمونه‌ی‌ سریع‌ و مغشوش اوایل کودکیو نوجوانی را ندارند،در‌ کـنترل‌ بـدن‌ خود کاملا ماهر هستند و در فعالیت‌های‌ جسمانی‌ متفاوت به خوبی عمل می‌کنند؛اگرچه توانایی آنـها بـر حـسب سطح بالیدگی فیزیولوژیکی و جسمانی‌ متفاوت است.در این مرحله،مهارت‌های حرکتی‌ پسران‌ و دختران‌ تا‌ حد‌ زیادی بـرابر اسـت؛با این استثنا که‌ پسران‌ دارای قدرت بیشتری در دست‌ها و دختران دارای انعطاف‌پذیری بیشتری هستند(درشگی، ۱۳۸۶).

در‌ این‌ سـنین کـودکان مـی‌توانند، بپرند، طناب‌بازی کنند، توپی را‌ که در حال بالا‌ و پایین رفتن است بگیرند، روی‌ نوک‌ پنجه‌ی پاهای خود راه بـروند،بیشتر از هـشت ثـانیه روی یک پا تعادل خود‌ را‌ حفظ کنند وحرکات اکروباتیک ابتدایی‌ را‌ انجام‌ دهند. بسیاری از‌ آنها‌ حـتی می‌توانند،یک دوچرخه کوچک‌ را‌ برانند،شنا کنند و اسکیت‌بازی کنند.طناب زدن و اجرای مهارت‌های ابتدایی ورزشی نیز از جمله‌ توانایی‌های‌ بعضی از کـودکان مـدارس ابتدایی است.بسیاری‌ از‌ ورزش‌هایی که‌ برای‌ بزرگسالان‌ اهمیت دارند و نیازمند‌ سطوح بالای بـراورد مـسافت، هماهنگی چشم و دست،و واکنش سریع هستند،برای بـازی کـودکان اهـمیت کمتری‌ دارند‌ و برای اوایل دوره‌ی نوجوانی مـناسب‌ترند.برای‌ پیـشرفت‌ مهارت‌های‌ حرکتی‌ کودکان‌ مدارس ابتدایی،بازی‌هایی مانند‌ زدن‌ توپ با پا،بازی وسطی و دوی امدادی تـیمی مـناسب‌تر هستند.هم‌چنین، بازی‌هایی که در آن آن‌ها انـواع‌ راه‌ رفتن،دویدن،پریدن،پرتاب‌ کـردن، دریـافت کـردن،ضربه زدن با دست و پا،حرکات‌ تعادلی،چرخشی،یورتمه‌ دویدن‌ و لیـ‌لی‌ کـردن وجود دارد،برای این سنین ضروری‌اند(درشگی، ۱۳۸۶).

• مهارت های حرکتی ظریف

مهارتهای حرکتی ظریف دست، فعالیت با دست ها و انگشتان را شامل می شود. مانند برداشتن اشیای ریز، استفاده از قیچی، نوشتن، نقاشی کشیدن، رد کردن و گره زدن بند کفش، این مهارتها طی یک روند مستمر از تولد تا بزرگسالی رشد می یابند.بطور کلی تمام مهارتهای حرکتی با تمرین رشد می کنند، بنابراین هرگاه یک توالی حرکتی خاص را انجام دهیم، مسیر طبیعی (مسیر ارتباطی که بین مغز و عضلات وجود دارد) بارها و بارها تقویت می شود و می توانیم حرکت را بهتر انجام دهیم. همچنین هر چه بیشتر از عضلات استفاده شوند قوی تر می شوند (اقتداری، ۱۳۸۵).

هدف از مهارتهای حرکتی ظریف، رشد و تقویت عضلات ریز و کسب مهارت در انجام اعمال اختصاصی که عبارتند از: پرتاب کردن، گرفتن، بریدن، نمونه سازی، بستن و گشودن است. از جمله آموزش و تمرینات مهارتهای ظریف که حرکات عضوی کوچک، محدود و ظریف انگشتان را تقویت می نمایند میتوان تمرین نقطه- نقطه، ترسیم دوایر، ترسیم اشکال هندسی، حروف و اعداد را نام برد (اقتداری، ۱۳۸۵).

• تعادل

«توانايى حفظ تعادل»يكى از مهم‌ترين‌ توانايى‌هايى‌ است‌ كه از كودكى تا سـالمندى در اجـراى حـركات انسان مؤثر است.تعادل،مهارتى حركتى و پايه‌اى‌ است كه در مهارت‌هاى ديگر ياد گرفته مى‌شود. هر فعاليت بـدنى به درجاتى‌ از تعادل يا توازن‌ نياز‌ دارد.تعادل به يكپارچگى محرك‌هاى دريافتى از سيستم‌هاى بينايى و حـس حركتى وابسته است.حـس بـينايى اطلاعاتى در خصوص وضعيت نسبى بدن در محيط براى ما فراهم مى‌آورد و داده‌هاى حس حركتى از‌ گيرنده‌هاى عمقى بدن،اطلاعات مربوط به وضعيت نسبى اندام‌ها و بخش‌هاى متفاوت بدن را در مقايسه با يكديگر به ما مـى‌دهد.در حقيقت، تعادل نوعى برنامه‌ى كارى حس درونى و بينايى است كه‌ ما‌ را قادر مى‌سازد،در موقعيت‌هاى متفاوت، بدن خود را در مقابل نيروى جاذبه‌ى زمين در وضعيت مناسب حفظ كنيم. و ولاكوت و شاموى-كوك (۱۹۹۰) معتقدند،براى دستيابى به تعادل، عـوامل چـند‌ گانه‌ى‌ عصبى و بيو مكانيكى بايد با هم عمل كنند.عوامل مؤثر در حفظ تعادل از نظر آن‌ها عبارتند از:هم نيروزايى پاسخ عضلات قامتى؛ سيستم‌هاى بينايى، دهليزى و حس- پيكرى؛سيستم‌هاى‌ سازگارى‌؛قدرت عضلانى؛دامـنه‌ى حـركتى مفاصل؛و ريخت‌شناسى بدن(عبدلی، ۱۳۸۵).

…………………………..

…………………………..

……………………….