مبانی نظری و پیشینه تحقیق تاریخچه خوش بینی

تاریخچه خوش بینی

تا پایان دهه ی ۱۹۷۰ خوش بین یک کمبود روانی و نشانه ی ناپختگی یا ضعف منش تلقی می شد، در حالی که ارزیابی متوازن و بی طرفانه از امیدواری های آینده ی فرد نشانه ای از سلامت روانی، پختگی و نیرومندی به حساب می آمد. این نگرش منفی نسبت به خوش بینی و تفکر در نوشته های زیگموند فروید به حد اعلای خود رسید (پترسون، ۲۰۰۰). او هم چنین از مذهب به عنوان یک خطای ادارکی خوش بینانه[۱] تحلیل به عمل آورد.فروید در کتاب معرفش «آینده یک پندار»[۲]می گوید که اعتقاد به خالق مهربان پدرگونه که اگر غرایز پرخاشگرانه و جنسی مان را کنترل کنیم در جهان دیگر ما را پاداش خواهد داد یک خطای ادراکی اساسی برای تمدن بود. بدون این خطاهای ادراکی مردم اغوا می شوند غرایز پرخاشگرانه ی خود را به نمایش بگذارند. اما این خطای ادارکی خوش بینانه ارزش پیدا کرد و انکار واقعیت غرایز جنسی و پرخاشگرانه را موجب شد. از طریق فرایند روان تحلیلی افراد  می توانستند نسبت به دفاع های گوناگون، مصالحه های روان رنجورانه و خطاهای ادارکی خوش بینانه بینش پیدا کنند و بدین ترتیب بین نیاز به ارضای تکانش های جنسی و پرخاشگری و نیاز به رفتار کردن به شیوه ی جامعه پسند تعادل برقرار کنند. هدف تحلیل، رسیدن به سطحی از پختگی روانی بود که در آن شخص می توانست واقعیت را به روشنی ببیند و خطای ادراکی خوش بینانه را کنار بزند (کار[۳]، ۲۰۰۴، ترجمه ی پاشا شریفی و نجفی زند، ۱۳۸۵) .

آرون بک[۴] ( ۱۹۷۰) نشان داد که افراد بد بین و درمانده به افسردگی مبتلا می شوند. در آغاز بک معتقد بود که افراد عادی واقع بین و افراد افسرده غیر واقع بین هستند، اما در جریان بیماران افسرده با یافته های غیر منظره ای دست یافت. بک به عنوان بخشی از درمان شناختی به بیماران افسرده خود یاد می داد باورهای منفی خود را با چالش بطلبند. او مشاهده کرد که اکثر افراد افسرده امور را به شکل واقعی درک می کنند و با کاهش علایم افسردگی، آنان نیزمانند افراد عادی دچار نوعی سو گیری خوش بینانه می شوند. این امر باعث شد که بک به نادرست بودن فرضیه ی اولیه ی خود پی ببرد.

روان شناسانی که به تفاوت های فردی علاقمند بودند، خوش بینی را به عنوان یک ویژگی شخصیتی بیان کردند. طبق نظراین روان شناسان، هر انسان به هنگام تولد بنابر ماهیت خود دارای سطحی (خط پایه ای) ازخوش بینی است که این میزان در افراد مختلف متفاوت است. خوش بینی نیز همانند دیگر ویژگی های شخصیتی دارای منحنی طبیعی است. یعنی اغلب مردم در حد متوسط خوش بین هستند و تعداد افراد فوق العاده خوش بین و افراد بسیار بد بین کم است. هم چنین تجارب ما می تواند بر میزان خوش بینی یا بدبینی ما اثر بگذارد (پترسون، ۲۰۰۰).

نظریه ی سازه های شخصی جورج کلی[۵] و نظریه ی میدانی کورت لوین[۶] چارچوب مناسبی برای فهم این که چگونه باورهای خوش بینانه رفتار را تحت تاثیر قرار می دهند، ایجاد کردند. نظریه اجتماعی یادگیری جولین راتر مفهوم انتظارات تعمیم یافته (منبع کنترل[۷] و اطمینان[۸]) باعث به رسمیت شناختن دیدگاهی در مورد شخصیت بر برحسب انتظارت فرد از رویدادهای آینده شد. یکی از دلایل علاقمند شدن روان شناسان به مبحث خوش بینی رو به افول نهادن دیدگاه سنتی محرک- پاسخ[۹] در یادگیری و جانشینی دیدگاه شناختی با تاکید بر نقش انتظارات بود (لوپز و اسنایدر[۱۰]، ۲۰۰۲).

بر طبق الگوی محرک- پاسخ یادگیری مستلزم اکتساب پاسخ های حرکتی خاص در موقعیت ویژه است. در این دیدگاه یادگیری شامل آموختن رابطه ی بین محرک- پاسخ است و هر قدر این محرک و پاسخ به هم نزدیک تر باشند (مجاورت) احتمال این که یادگیری صورت بگیرد بیشتر است، از دیدگاه رفتارگرایان، یادگیری دارای هیچ گونه مولفه ی شناختی نبود. یافته هایی که نشان می دادند روابطی که در شرطی سازی فرا گرفته می شنود صرفا به دلیل مجاورت نیرومند نمی گردند بلکه وابستگی نیز در نیرومند ساختن این روابط نقش دارد، دیدگاه رایج محرک- پاسخ را به چالش طلبید. در نظریه ی محرک- پاسخ فقط بر مجاورت زمانی بین پاسخ و تقویت کننده تاکید می شود. بر طبق این دیدگاه انسان در دام همزمانی تصادف حوادث می افتد. اگر یک تقویت کننده متعاقب یک پاسخ وجود داشته باشد، این پاسخ علی رغم این که هیچ رابطه ی علَی بین پاسخ و تقویت کننده وجود نداشته باشد تقویت خواهد شد.در مقابل دیدگاه وابستگی یادگیری بیان می کند که افراد قادر به کشف روابط علت اثر هستند و می توانند روابط تصادفی گذرا را از روابط حقیقی با ثبات تشخیص دهند (کارور، ۲۰۰۵). بنابراین یادگیری در نفس خود شامل کشف این مطلب است که چه چیزی به چه چیزی منجر خواهد شد (تولمن[۱۱]، ۱۹۳۲). از آن جایی که این نوع یادگیری در طول زمان گسترش می یابد، بنابراین لازم است که بر حسب اطلاعات شناختی تعریف شود. اگرچه در مورد جزییات این بازنمایی شناختی اختلاف نظرهایی وجود دارد، اما واضح است که یادگیری وابستگی یک فرایند روان شناختی مهم است که بر انگیزش[۱۲]، شناخت[۱۳] و هیجان[۱۴] تاثیر می گذارد. اغلب نظریه پردازان، این سنت یادگیری وابستگی را به صورت یک انتظار تعمیم یافته در موقعیت های مختلف که د رطول زمان درونی می شود، تعریف می کنند. اغلب دیدگاه هایی که در آن ها خوش بینی به عنوان یک تفاوت فردی در نظر گرفته شده، این دیدگاه را پذیرفته اند که برطبق آن خوش بینی یک انتظار تعمیم یافته است که هر فرایند روان شناختی را که در آن یادگیری رخ می دهد، تحت تاثیر قرار می دهد (پترسون،۲۰۰۰). امروزه دو دیدگاه رایج در مورد خوش بینی وجود دارد که خوش بینی را به عنوان یک تفاوت فردی در نظر دارد: ۱- دیدگاه سبک تبیینی[۱۵] ۲- دیدگاه خوش بینی سرشتی [۱۶](گرایشی) (پترسون، ۲۰۰۰).

۲-۲) دیدگاه های مرتبط با خوش بینی

• دیدگاه لازاروس

در سال ۱۹۸۳ ریچارد لازاروس پدیده ی «انکار مثبت»[۱۷] را توصیف کرد و نشان داد افرادی که به هنگام مواجه با حوادث غیر متقربه و نامطلوب از این راهبرد استفاده می کنند (کارور، ۲۰۰۵). انکار روشی است برای تحریف کردن چیزی است که فرد فکر می کند، احساس می کند یا تصور می کند موقعیت آسیب زایی است (کری، ۲۰۰۵، به نقل از سید محمدی، ۱۳۸۵).

• دیدگاه آنتونی گرین والد

آنتونی گرین والد (۱۹۸۰، به نقل از پترسون، ۲۰۰۰) ماهیت انسان را به یک حکومت دیکتاتوری تشبیه کرد. او در این نظریه «خود» را به عنوان سازمانی که حاوی اطلاعاتی درمورد گذشته و هویت فرد است مطرح می کند. اطلاعات این سازمان به وسیله ی راهبردهای کنترل اطلاعاتی، که مشابه راهبردهای کنترل اطلاعات نظام های سیاسی و دیکتاتوری است، دستکاری و تحریف می شود. بر اساس این نظریه افراد پیوسته و به طور ناخودآگاه در حال تحریف و بازسازی خاطرات گذشته ی خود هستند. همه ی ما خود را برای چیزهای خوب مسئول می دانیم. اما مسئولیت چیزهای بد را نمی پذیریم. به طور کلی «من» در همه حال اطلاعات موجود را به نفع خود تفسیر کرده و برای انجام این کار از راهبردهای گوناگون استفاده می کند.

• دیدگاه خود فریبی

ما برای اداره ی اطلاعات منفی و به دست آوردن دیدی مثبت از خود و جهان از انواع دفاع ها و راهبردهای خود فریبی استفاده می کنیم (تیلر[۱۸]، ۱۹۸۹، سیر و براون،[۱۹] ۱۹۸۸و ۱۹۹۴). راهبردهای خود فریبی که برای مقابله با اطلاعات وحشتناک و مغایر با دید خوش بینانه ما از جهان به کار می بریم شامل: الف) سازو کارهای دفاعی (انکار و واپس رانی) ب)خطاهای ادراکی مثبت است.

• انکار و واپس رانی (سرکوبی)

انکار و واپس رانی دو ساز و کار دفاعی هستند که برای کمک به ما در جهت حفظ یک دید خوش بینانه از جهان، زیاد به کار می روند. انکار، عدم قبول وجود یا معنای رویدادهای تهدید کننده و فشار انگیز در دنیای بیرون را شامل می شود (کار، ۲۰۰۴، ترجمه ی پاشا شریفی و نجفی زند، ۱۳۸۵). خارج کردن مطالب ناخوشایند از حیطه ی هشیار ذهن و وارد نمودن آن ها به حیطه ی ناهشیار ذهن واپس رانی (سرکوبی) نامیده می شود. در واقع سرکوبی نوعی فراموشی ناهشیار وجود چیزی است که موجب رنج یا ناراحتی می شود (شولتز، شولتز، ۲۰۰۵، ترجمه ی سید محمدی، ۱۳۸۷) . تیلر(۱۹۸۹) استدلال می کند که دفاع هایی مثل انکار و واپس رانی ناسازگارانه اند، زیرا واقعیت را تحریف می کنند. بخشی از مغز از بخش دیگر که واقعیت های انکار شده یا تحریف شده را می داند منفک می شود.

• خطاهای ادراکی مثبت

شلی تیلر(۱۹۸۹، به نقل از کار، ترجمه ی پاشا شریفی و نجفی زند، ۱۳۸۵) پژوهش هایی را خلاصه کرده است که نشان می دهند مردم، به ویژه افراد سالم به گونه ای سوگیرانه خود را خوش بینانه می بینند. تفکر بشری با سوگیری مثبت جدی مشخص می شود. یعنی این که مغز ما طوری طراحی شده است که به جای اندیشیدن به طریق واقع بینانه و منفی، به شیوه ی مثبت  می اندیشیم. افراد به سه طریق عمده خود را برخلاف حقایق موجود با آن چه که دیدگاه سایرین از موقعیت نشان می دهد مثبت تر می بینند. نخست این که، آنان رفتار گذشته، صفات شخصی و خودشان را به عنوان شخصی در روشنایی افزایش یافته می بینند. به عبارت دیگر خطای ادراکی خود افزایی[۲۰] را تجربه می کنند. دوم این که آنان از یک حس غیر واقع بینانه در مورد کنترل شخصی نسبت به امور و از یک باور بزرگ نمایی شده و بی پایه برخوردارند که فکر می کنند می توانند از بدتر شدن کارها جلوگیری کنند و آن ها را بهبود بخشند. اما در مورد چیزهای بد که برایشان رخ می دهد مسئولیتی ندارند. سوم این که، یک حس بی اساس خوش بینانه دارند که آینده امید بخش تر از ان چیزی خواهد بود که واقعیت می گوید. به عبارت دیگر بر این باورند که آینده به جای بد بیاری، فشار روانی و آشفتگی، فرصت های بیش تری را برای وقوع چیزهای خوب برایشان فراهم خواهد ساخت. خطای ادراکی مثبت فرایندهای توجه انتخابی و فراموشی مطالب، نادیده گرفتن ناتوانی و خود انگاره ی منفی را شامل می شود (کار، ۲۰۰۴، ترجمه ی پاشا شریفی و نجفی زند، ۱۳۸۵)…………………………….

…………………………….

……………………………

[۱] -optimus illusion

[۲] – Future Of An Illusion

[۳] -Carr

[۴] -Beck

[۵] -Kelli

[۶] – Leiwin

[۷] – locus control

[۸]–  sure

[۹]-stimulus-response

[۱۰] -Lopez & Schnider

[۱۱]– Tolman

[۱۲] – motivation

[۱۳] – cognitive

[۱۴] – excitment

[۱۵]–  explanatory style

[۱۶] – optimism

[۱۷] – positive denial

[۱۸] – Taylor

[۱۹] – Brown

[۲۰]-self enhancement