مبانی نظری و پیشینه تحقیق روش های تأمین مالی

روش های تأمین مالی

تأمین مالی از موضوعاتی است که در بحث راه اندازی هر سرمایه گذاری جدید مطرح میشود. سرمایه مالی سرمایه­ایست که بانکها در اختیار دارند و صاحبان صنایع آن­را به­کار می­برند. بحث تامین مالی به خصوص در کشورهای در حال توسعه از اهمیت دو چندانی برخوردار است؛ کشورهای در حال توسعه به منظور پیشرفت در عرصه های مختلف اقتصادی نیاز به منابع مالی فراوان دارند. در این کشورها برخی از پروژه ها را با تامین مالی داخلی میتوان انجام داد اما در پروژه های مهم و زیرساختي مورد نياز كشور كه امكان تامين منابع كامل آن توسط دولت فراهم نيست مانند پروژه های نفتی، گازی، پتروشيمی و بسياری از صنايع ديگر برای توسعه زير ساختها برخورداری از منابع خارجی بسیار جدی است. (چن^[۱]، ۲۰۰۸، ص۲۰)

۲-۱-۱ انواع روشهای تامین مالی

انواع تامين مالي شامل دريافت وام كوتاه يا بلند مدت، مشاركت در سرمايه گذاري، سرمايه گذاري به شرط خريد محصول، فروش سهام شركت يا صدور اوراق قرضه (البته دو روش آخر براي شركتهاي بزرگ مقدور است و غيره) انجام ميگيرد تامین مالی پروژه ها چه مربوط به بخش دولتی باشد و چه بخش خصوصی یا از طریق منابع داخل کشور صورت میگیرد یا از طریق جذب منابع خارجی در هر کدام از این روشها گزینه های مختلفی وجود دارد که کارفرمای پروژه با توجه به نیاز خود از یکی از این دو روش پروژه خود را تامین مالی میکند. (نايد^[۲]، ۲۰۰۷، ص۹۱)در ادامه هر کدام از این روشها به تفصیل بررسی میشود.

۲-۱-۱-۱ انواع روشهای تامین مالی داخلی

روشهای تامین مالی داخلی در دو گروه تامین مالی کوتاه مدت و بلندمدت مورد مطالعه قرار میگیرد. تامین مالی کوتاه مدت برای پشتیبانی سرمایه گذاری موقت در دارایی­های جاری مورد استفاده قرار میگیرد. (موسويان، ۱۳۸۸، ص۸۷)

۲-۱-۱-۲ روشهای تامین منابع مالی کوتاهه مدت

اعتبار تجاری: دریافت کالا و پرداخت وجه آن با فاصله زمان

وامهای بانکی: دریافت وجوه مورد نیاز از بانکها

وامهای موسسات مالی تجاری: دریافت وجوه مورد نیاز از موسسات مالی

صدور اسناد تجاری: اوراق بهادار قابل مبادله که توسط واحدهای اقتصادی به سایر واحدها، بانک ها یا موسسات مالی فروخته میشود. ( محمدي، ۱۳۸۵، ص۴۲)

ابزارهای ویژه تأمین مالی بلند مدت

ابزارهای ويژه تامين مالی تامین مالی بلندمدت عبارت است از:

الف- سهام عادی: دارايی مالی است که بيانگر مالکيت در يک شرکت است

ب- سهام ممتاز: اوراق بهادار دارای سود ثابتو معين

ج- اوراق قرضه: اخذ وام در قبال صدور اوراق بهادار با نرخ بهره مشخص

د- اوراق مشاركت

ه- اوراق بهادار قابل تبديل به اوراق مشاركتيا اوراق قرضه: اوراقي است كه سود معين دارد و صادركننده اوراق قرضه متعهد ميشود اصل پول و سود را در تاريخ معين پرداخت كند. اين اوراق چند كوپن سود دارند كه مثلاً هر سه ماه يكبار بايد به بانك عامل مراجعه كرد و با تحويل آن بخشي از سود را دريافت كرد. (کاتلر^[۳]، و همكاران به نقل از علي پارسائيان، ۱۳۸۹، ص۶۱)

۲-۱-۱-۳ انواع روشهای مالی تأمین مالی خارجی

بحث تأمين منابع مالي مورد نياز پروژه ها از مباحثاصلی انجام پروژه ها است. در اين میان موضوع جذب منابع مالي خارجي راهكاری مورد توجه برای تأمين مالي پروژه های با حجم مالي بالا ميباشد. در كشوري مانند ايران که نياز به ساختارهاي زير بنايي دارد، جذب منابع مالي خارجي امری بسیار ضروری است. آنچه به کشورها در جذب منابع خارجی کمک میکند وجود ثبات و امنيت در زمينه هاي اقتصادي، سياسي، قوانين و مقررات و عوامل و زمينه هاي مورد توجه هر صنعت و كشور براي جذب منابع خارجي ميباشد. تأمين مالی ميتواند در حالت كلي به دو شكل استقراض از بانکهای خارجی يا موسسات مالی بين المللی يا به شكل سرمايه گذاری خارجي باشد. در ادامه روشهاي مختلف تأمين مالي خارجي بررسی ميشود. (ابراهيمي زادگان، ۱۳۸۸، ص۷۸)

۲-۱-۱-۴ روشهای قرضی (استقراضی)

در روشهای استقراضی كشور سرمايه پذير وامي را از كشور يا موسسه وام دهنده دريافت ميكند و مکلف است که در سررسيدهای مقرر اقساط را بپردازد. در اين نوع روشها كشور يا موسسه وام دهنده هيچگونه ريسكي را نمي­پذيرد و تمام ريسکها متوجه وام­گيرنده است؛ روشهای قرضي كه ميتوان از آنها به عنوان وام نام برد عمدتاً با تضمين بازپرداخت همراه ميباشند وجه مشخصه اين روشها آن است كه بازپرداخت منابع مالي از سوي دولت يا بانکهای تجاری تضمين ميشود. به­عبارت ديگر ريسک برگشت سرمايه متوجه سرمايه گذار يا تامين كننده منابع مالي نيست و دريافت كننده منابع مالي از طريق ضامن كه همان دولت يا بانک تجاری ميباشد، ضمانت نامهای مبني بر تعهد بازپرداخت منابع در سررسيد يا تعهد جبران خسارت بر اثر قصور دريافت كننده منابع به تامين كننده منابع مالي ارائه ميكند. كليه وامهاي تضميني خارجی، تسهيلات اعتباری و فاينانس و … که توسط بانکهای بین المللی، سازمانهای پولی و مالی غیر بانکی، بانک جهانی، بانکهای توسعه ای و منطقه ای مانند توسعه اسلامی، سایر موسسات مالی و حتی دولتها ایجاد می­شود، در اين طبقه بندی جاي ميگيرند. منابع مالي موضوع اين طبقه بندی بخاطر تضميني كه بر آن مترتب است در تراز پرداختهای كشور به عنوان بدهي دولت و سيستم بانكي تلقي ميشوند. (توكل ۱۳۹۰، ص۲۳) عمده ترين اين گونه وامها عبارتند از:

۲-۱-۱-۴-۱ فاينانس

قراردادهای فاينانس بدين مفهوم هستند كه يک بانک يا موسسه تجاری خارجي وامي را به منظور عمليات معيني به كشور و يا شركت مشخصي پرداخت كرده و در واقع كنترلي روي هزينه كردن آن ندارد و بنابراين تعهدی نيز برای به ثمر نشستن طرح نداشته و در سررسيدهای تعيين شده ای اصل و فرع آن را از طرف قرارداد و يا بانک تضمين كننده قرارداد دريافت ميكند. روش فاينانسيک روش كوتاه مدت انتقال سرمايه به كشور است، زيرا پساز فرا رسيدن موعد بازپرداخت وام، میبايست اصل سرمايه به همراه سود آن برگشت داده شود؛ بنابراين مهمترين شرط در دريافت وام ارزی، تخصيص آن به طرحهايی است كه داراي توجيه اقتصادی بوده و نرخ بازگشت سرمايه معقولی را داشته باشند. (يونگ و جانگ^[۴]، ۲۰۰۶، ص۵۸)

به طور كلی دو روش شامل فاينانس خودگردان و غير خودگردان براي تامين مالي پروژه ها مورد استفاده قرار ميگيرد. در روش خودگردان، شركت دريافت كننده اعتبار بايد توانايي صدور كالا براي بازپرداخت اقساط تسهيلات به صورت ارز را داشته باشد. اما در روش فاينانس غيرخودگردان، سرمايه لازم براي اجراي پروژه اقتصادی مشخص، توسط موسسه اعتباری و يا بانک عامل خارجی تامين ميشود. مدت استفاده از منابع در اين روش حدود ۱۰ الي ۱۲ سال استو نرخ بهره سالانه آنها بر حسب شرايط اقتصادی و ريسک كشور تعيين ميشود كه حدود ۱ الي ۴ درصد بيشتر از نرخ بهره بين بانكي لندن (لايبور) میباشد. (ونوس، ۱۳۸۵، ص۹۵)

۲-۱-۱-۴-۲ یوزانس

يوزانس در اصطلاح سرمايه گذاری به معني توافق بر پرداخت قيمت فناوری و تجهيزات دريافت شده در قبال ارائه برات مدت دار میباشد. يكي از روشهای استقراض كوتاه مدت، يوزانس (ورود كالا و خدمات به شكل نسيه) می­باشد كه معمولاً بازارهاي پولي و مالي كشورهاي صنعتي برای حمايت از فروش توليدات كشور خود آن را تامين يا تضمين مي­كنند و از بدترين نوع استقراض به­ويژه برای استقراض در حجم زياد به حساب مي­آيد. زيرا زمان بازپرداخت اين نوع از استقراضها بسيار كوتاه­مدت بوده و معمولاً حتي در صورت تبديل آنها به سرمايه توليدی فرصت كافي برای به گردشدرآمدن چرخه توليد همان سرمايه وجود ندارد و بنابراين كشور متعهد، مكلف است از ساير منابع مالي خود براي تامين بازپرداخت وام اقدام كند که این امر موجب میشود که در كوتاه­مدت منابع مالي كشور وام­گیرنده به شدت تحت فشار قرار گيرد. معمولاً هزينه­های مالي اين نوع از استقراضها سنگين بوده و تامين­كننده اين منابع تضمينهای كافی برای برگشت اصل و فرع را از طريق دولتها مطالبه ميكند. (عبدالباقي و همكاران، ۱۳۸۳، ص۲۸)

۲-۱-۱-۴-۳ خطوط اعتباری

در اين حالت دريافت كننده خط اعتباری بدون پرداخت هيچگونه پولی اجازه مييابد به اندازه معينی از توليدات يا خدمات اعطاكننده خط اعتباری استفاده كرده و مطابق توافقات قبلی اقدام به بازپرداخت آن كند. (ضيايي، ۱۳۸۷، ص۱۱)

۲-۱-۱-۴-۴ وامهای بین المللی

اين روش به برقراری مشروط و مشخصبراي استفاده از وام و اعمال كنترل موسسه وام­دهنده بر نحوه هزينه شدن وام در زمان اجرای پروژه برميگردد. در اين گونه موارد میبايست مطالعات امكان­سنجی الزام شده توسط وامدهنده به انجام رسيده و توجيه فني و اقتصادی پروژه مورد قبول وی قرار گيرد. سایر روشها عبارتند از:

BOT (ساخت، بهره برداری، واگذاری)

BOO (ساخت، بهره برداری، مالكيت)

BLT (ساخت، اجاره، انتقال)

BLO (ساخت، اجاره، بهرهبرداری)

DBOM(طراحي، ساخت، بهرهبرداری، نگهداری)

ROT (احياء، بهرهبرداری، انتقال)

ROO(احيا، بهرهبرداری، مالكيت) (كروزت^[۵]، ۲۰۰۵، ص۶۹)

۲-۱-۱-۵ روشهای غیر قرضی (سرمایه گذاری)

در روشهای غیر قرضی برگشت اصل و سود از سوی سیستم بانکی و یا دولت تضمین نمیشود و ریسک برگشتسرمایه و منابع به عهده سرمایه گذار است. روشهای غیر قرضی همان روشهای سرمایه گذاری هستند. در روش سرمايه گذاری تامينكننده منابع مالي (سرمايه گذار) با قبول ريسک ناشي از به­كارگيری منابع مالي در فعاليت يا طرح مورد نظر، برگشت اصل و سود منابع سرمايه گذاری شده را از عملكرد اقتصادی طرح انتظار دارد. تامين مالي از هر منبعي و از هر روشي موجب بدهكار شدن شركت به اعضاي خارج از آن مي شود . البته لازم است به اين نكته توجه شود كه بدهكار بودن تا نسبت مناسبي از سرمايه شركت معمولاً يك مزيتبراي آن شركت محسوب مي شود . هر چه ميزان نرخ بازده مورد نظر بدهكاران خارج از شركتكمتر باشد بدهي شركت كمتر خواهد بود . براي اينكه اين نرخ بازده در حد معقول و نه خيلي زياد باشد، صاحبسرمايه بايد نسبتبه برآورده شدن حداقل سود مورد نظر خود مطمئن باشد. اين سطح اطمينان به عنوان ريسك شناخته مي شود . هرچه ريسك شركت كمتر باشد، نرخ بازده مورد انتظار وام دهنده يا سرمايه گذار كمتر مي­شود . در بهترين شرايط اين نرخ ۲ تا ۳ درصد بيشتر از اوراق قرضه دولت در آن مقطع زماني است. البته صندوقهاي حمايتي و سرمايه­گذاري ريسك پذير با نرخهاي پايين­تر نيز اقدام به اعطاي وام مي­كنند. براي مثال صندوقهاي سرمايه گذاري ريسك پذير با اعطاي سرمايه هاي زمانبندي شده به فرد كارآفرين از او حمايت مي كنند و در صورت شكست طرح تقاضاي ضرر و زيان يا هزينه هاي انجام گرفته تا آن مقطع را نمي كنند . خوشبختانه در كشور ما اين صندوقها در مراحل اوليه فعاليت خود هستند . ليست صندوقهاي حمايتي و منابع مختلف تامين مالي در بانك اطلاعاتي موجود است و حوزه كار آنها نيز معرفي شده است (فرجي، ۱۳۸۷، ص۸۵)………………………

……………………….

………………………..