مبانی نظری وپیشینه تحقیق ابراز وجود

ابراز وجود

     ابراز وجود عبارت است از جرأت مندی و توانایی ابراز وجود و ابراز حقوق خود بدون تجاوز به حقوق دیگران که به فرد اجازه می دهد اعتماد به نفس را در خود حس کرده و امکان دستیابی به روابط صادقانه را افزایش دهد و کمک می کند تا فرد احساس بهتری درباره خود داشته و به موقعیت های روزمره تسلط بیشتری بیابد، نتیجه این جرأت مندی، افزایش توان تصمیم گیری و احتمال توفیق در نیل به اهداف   می باشد.

تعریف ابراز وجود

ابراز وجود در واقع به معنای توانایی ابراز افکار و احساسات به شیوه ای است که در آن نیازهای شما به روشنی مشخص می شود و راه ارتباط با دیگران برای همیشه گشوده باقی می ماند (امیری، ۱۳۸۹). بر اساس دیدگاه آلبرتی و آمونز (۱۹۷۷) ابراز وجود به عنوان یک مهارت و کفایت در ارتباط های بین فردی تلقی می شود. لنج و جاکویوسکی (۱۹۷۶) مهارت ابراز وجود را شامل گرفتن حق خود و ابراز افکار، احساسات و اعتقادات خویش به نحوی مناسب، مستقیم و صادقانه دانسته اند. به گونه ای که حقوق دیگران را پایمال نکنیم. افراد با مهارت ابراز وجود ضعیف، هم برای خود و هم برای دیگران مشکلات عدیده ای به وجود می آورند. ریشه و سرچشمه بسیاری از دشواری ها در زندگی روزمره، همچون کمرویی، خجالت و شرمگینی، احساس انزوا و اضطراب در نبود مهارت ابراز وجود، جرأت مندی و قاطعیت ورزی است. ابراز وجود واژگون شهامت نداشتن و شجاعت نداشتن است و امکان هویدا شدن توان مندی های بالقوه آدمی را فراهم آورده و به خشنودی و رضایت از خویشتن و افزایش عزت نفس منجر می شود. نبود مهارت ابراز وجود به اضطراب اجتماعی انجامیده و بسیاری از کنش های آدمی با دیگران را مختل می کند. نبود ابراز وجود، جرأت مندی و قاطعیت ورزی در آدمیان، آنان را در اجتماع آهسته اما پیوسته به پیرامون رانده و منزوی می کند تا نتوانند حقوقشان را در زندگی به چنگ آورند. ابراز وجود در بردارنده بیان اندیشه ها و احساسات به شیوه مناسبی بوده و به معنای توان مندی در پاسداری از حق شخصی و اجتماعی خویش در برابر دیگران است.

بدین گونه فرد نیازها و درخواست های خود را آشکارا بیان می کند، بدون اینکه احساس کمبود و کاستی کند و می کوشد تا به پشتوانه توانمندی های خود، بی آن که به ویران کردن و هتک و ترور رقیبان بپردازد. ابراز وجود باعث می شود که پسخوراند های ناخوشایند دیگران، عزت نفس آدمی را خدشه دار نکرده و ضمن ویرایش پندارها، کردارها و گفتارهای خود به گرایش های نوین والاتر دست یابد.

۲-۵-۲- انواع ابراز وجود:

ابراز وجود انواع مختلفی دارد. لنج و جاکویوسکی (۱۹۷۶)، به پنج نوع آن اشاره می کنند:

۱) ابراز وجود بنیادی: این نوع ابراز وجود شامل عمل ساده ابراز و اصرار بر حقوق، اعتقادات، احساسات یا عقاید است.

۲) ابراز وجود همدلانه: در این حالت ما با به رسمیت شناختن موقعیت یا احساسات طرف مقابل نشان می دهیم که متوجه وضعیت آن ها هم هستیم در این ابراز وجود وقتی کسی صحبت هایمان را قطع   می کند می گوییم «می دانم مایل هستید نظرتان را مطرح کنید اما ای کاش اجازه می دادید حرفهایم را تمام کنم».

۳) ابراز وجود افزایشی: در این حالت افراد کار را با کمترین ابراز وجود شروع می کنند و اگر طرف مقابل بی تفاوت بود، بتدریج بر میزان ابراز وجود می افزایند.

۴) ابراز وجود از طریق رویارویی: وقتی از این نوع ابراز وجود استفاده می کنیم که اعمال و گفتار طرف تناقض دارند و باید به او نشان دهیم که آن چه می گوید و آن چه می کند فرق دارد. در نتیجه سخنگو آن چه در حال حاضر می خواهد را ابراز می کند.

۵) ابراز وجود «منی»: در این نوع ابراز وجود سخنگو به صراحت رفتار طرف مقابل، تأثیر آن بر زندگی یا احساسات خودش و علت این که چرا باید آن را تغییر دهد را توضیح می دهد.

پیشینه ابراز وجود

     تحقیقات نشان داده است که کمبود مهارت های اجتماعی، باعث بروز اختلال های رفتاری مانند بزهکاری، نقص در عملکرد تحصیلی و شناختی، الکلیسم، فرار ازمدرسه و رفتارهای ضد اجتماعی و اختلال های روانی در آینده (نیسی و شهینی ییلاق، ۲۰۰۱) و خودکشی، اعتیاد، خشونت و فرار از خانه (حاج امینی و همکاران، ۱۳۸۷) می شود. یکی از مولفه های مهم روابط و مهارت اجتماعی ابراز وجود  می باشد. تعامل ناموفق ابراز وجود بر افسردگی، اضطراب، پرخاشگری و اختلالات شخصیت می افزاید. و ازطرفی ابراز وجود باعث کاهش اضطراب، افسردگی، گوشه گیری و افزایش سازگاری اجتماعی و اعتماد به نفس و به طور کلی باعث افزایش سلامت روانی فرد می شود (نادری و همکاران، ۱۳۸۸).

آریندل، سندرمن، هاگمن و پیکرزگیل^[۱] (۱۹۹۱) در پژوهش های متعدد و متفاوتی همبسته های ابراز وجود را در نمونه های بالینی و غیر بالینی مورد بررسی قرار دادند. آن ها در هشت بررسی، نشان دادند بین رفتار غیر جرأت ورزانه با ترسهای اجتماعی، اضطراب اجتماعی، پرخاشگری های درونی ( نظیر نقد افراطی از خود، احساس گناه، هذیانی) ، کمرویی، فقدان اعتماد به نفس و عزت نفس پایین، رابطه وجود دارد. همچنین، آن ها دریافتند که بین رفتار غیر جرأت ورزانه با رفتارهای مستقل، خودبسندگی (اجتماعی) ، اعتماد به نفس و عزت نفس بالا، رابطه ی منفی وجود دارد.

راویکز (۱۹۹۸) در مطالعات خود به این نتیجه رسید که تعلیم و یادگیری مهارت های اجتماعی و مقابله ای و آموزش ابراز وجود در هر دو جنس باعث کاهش فشار روانی و افزایش بهداشت روان         می گردد.

آزایس، گرانکر، دبری و داکروکس^[۲] (۱۹۹۹) معتقدند که ابراز وجود یک کارکرد فردی است که به سازگاری در تعامل اجتماعی کمک می کند. کنش ناموفق ابراز وجود بر اضطراب، افسردگی و اختلالات شخصیت می افزاید.

مسترز و دیگران ( به نقل از بهارلویی، ۱۳۷۸) نشان داد که بین ابراز وجود، حمایت اجتماعی و سازگاری رابطه وجود دارد. همچنین در مواقع بروز استرس افرادی که سطوح بالاتری از ابراز وجود دارند بهره ی بیشتری از ارتباط با افرادی که در ارزش ها با آنان شریکند، می برند. بین پرخاشگری و جرأت ورزی رابطه ی معکوس دیده می شود (استروف، پیلات و کریک^[۳]، ۲۰۰۶).

آموزش ابراز وجود، منجر به افزایش مهارت های اجتماعی مناسب، کاهش رفتارهای غیر اجتماعی، افزایش رابطه با همسالان، کاهش پرخاشگری و رفتارهای تکانشی و افزایش اطمینان به خود، در دانش آموزان شد (راندی و میشل^[۴]، ۲۰۰۸).

تحقیقات نشان دادند که عزت نفس و سلامت روانشناختی افراد، تحت تأثیر مداخله ی مبتنی بر آموزش ابراز وجود افزایش می یابد (توکلی و همکاران، ۲۰۰۹).

حاجی حسینی، شیخ آبادی، پیرساقی و بشیرپور (۱۳۹۰) معتقدند که افراد دارای ابراز وجود ضعیف، از عزت نفس کمتری برخوردار بوده و در رد خواسته های نامعقول دیگران همچون مصرف مواد، روابط جنسی، بزهکاری، تجاوز و … دچار ضعف هستند.

منابع و مأخذ

۱- آلن آُ. ر. ، ۱۹۷۵، روانشناسی شخصیت (نظریه ها و فرایند ها)، ترجمه سیاوش جمالفر، ۱۳۷۳، چاپ                                                   اول، تهران: انتشارات بعثت.

۲- آلن راو،۱۳۷۰،  اختلالات روانی کودکان و نوجوانان، تهران: انتشارات رشد، ۱۳۷۰٫

۳- احدی، حسن؛ لطفی کاشانی، فرح، ۱۳۸۶، ویژگی های شخصیتی دختران فراری و عادی، روان                                               شناسی کاربردی، دوره ی اول، شماره ی ۴، تابستان ۱۳۸۶٫

۴- احدی، حسن؛ محسنی، نیکچهر،۱۳۷۰، روانشناسی رشد (مفاهیم بنیادی در روانشناسی نوجوانی و                                                                     جوانی)، چاپ اول، تهران: نشر بنیاد، ۱۳۷۰، ص ۱۱٫

۵- احمدی، احمد؛ باغبان، ایران؛ بهرامی، فاطمه؛ صالحی، اعظم، ۱۳۹۰، رابطة بین راهبردهای شناختی             تنظیم هیجان و مشکلات هیجانی با توجه به عوامل فردی و خانوادگی، فصلنامه مشاوره و روان درمانی      خانواده، سال اول، شماره ۱، ص. ۱-۱۸٫

۶- اسپالدینگ، جریل، ال، ۱۳۷۷، انگیزش در کلاس درس، ترجمه بیابانگرد و نایینیان، تهران : انتشارات       مدرسه.

۷- امیری، م، ۱۳۸۹، مهارت های زندگی، تهران: انتشارات آوای کلار.

۸- بازیاری میمندی، مهتاب؛ رسول زاده طباطبایی، کاظم؛ آزادفلاح، پرویز، ۱۳۸۲، بررسی مقایسه ای          عوامل تنیدگی زا و شیوه ای مقابله با آن در دختران فراری و عادی شهر تهران، مجله ی روان شناسی،                           سال هفتم، شماره ی ۴، زمستان ۱۳۸۲٫

۹- برک، لورا، ۲۰۰۱، روانشناسی رشد، ترجمه یحیی سید محمدی، ۱۳۸۳، جلد اول، تهران: نشر                                  ارسباران.

۱۰- بیگی، پروین، ۱۳۹۰، مقایسه اثربخشی آموزشهای شناختی-رفتاری و مهارتهای تنظیم هیجان بر          وضعیت تحصیلی دانش آموزان مبتلا به اضطراب امتحان. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی،                دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل.

۱۱- بهارلویی، مهناز، ۱۳۷۷، رابطه کمال گرایی، هماهنگی مولفه های خودپنداشت و جایگاه مهار با                اضطراب اجتماعی در دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز با توجه به نقش تعدیل کننده      حمایت اجتماعی، پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز.

۱۲- بیابانگرد، اسماعیل، ۱۳۷۸، روشهای افزایش عزت نفس در کودکان و نوجوانان، چاپ پنجم، تهران:          انتشارات انجمن اولیا و مربیان.

۱۳- پاکدامن، شهلا، ۱۳۸۰، بررسی ارتباط بین دلبستگی و جامعه طلبی در نوجوانی، پایان نامه ی                      دکترای روانشناسی، دانشگاه تهران.

۱۴- حاج امینی، زهرا؛ اجلی، امین؛ فتحی آشتیانی، علی؛ عبادی، عباس؛ دیبانی، مارال؛ دلخوش، مرجان،       ۱۳۸۷، بررسی تاثیر آموزش مهارت های زندگی بر واکنش هیجانی نوجوانان، مجله علوم رفتاری،             دوره ی دوم، شماره ۳٫

۱۵- حسنی، جعفر؛ آزاد فلاح، پرویز؛ رسول زاده طباطبایی،کاظم؛ عشایری، حسن، ۱۳۸۷، بررسی                                               راهبردهای تنظیم شناختی هیجان بر اساس روان نژدگی گرایی و برون گرایی، فصلنامه تازه های                 علوم شناختی، سال دهم، شماره۴، ۱۳-۱٫

۱۶- حسینیان، سیمین؛ زهرایی، شقایق؛ خدابخشی کولایی، آناهیتا، ۱۳۸۴، مقایسه و ارتباط عملکرد                                      خانواده و سلامت روانی نوجوانان فراری از خانه با نوجوانان عادی، تازه ها و پژوهشهای مشاوره،                                                                                                        شماره ۱۶، ۴۶-۲۵………………………………

……………………………..

…………………………