مبانی نظری وپیشینه تحقیق رضایت تحصیلی

رضایت تحصیلی

رضایت از یادگیری الکترونیکی سطحی از عملکرد سامانه یادگیری الکترونیکی است که کاربران پس از استفاده از آن مشاهده می‌کنند. رضایت دانشجویان در محیط آموزش مجازی به عوامل ارتباطات و تعامل، بازخورد، آماده‌سازی و دسترسی به زمینه‌هایی برای روشهای تدریس و کسب دانش و تشویق را شامل می‌شود. در محیط‌های آموزش مجازی برای یک استاد خوب، داشتن تجهیزات قابل اعتماد بسیار مهم است و برای دانشجویان نیز باید شرایط و فرصت‌هایی فراهم شود تا در بحث‌ها و دوره‌های آنلاین مشارکت کنند(آن، شین و لیم^[۱]،۲۰۰۹). لچر و نوس^[۲] در رضایت تحصیلی هشت عامل را مؤثر می‌داند که عبارتند از: اعتماد به نفس، رضایت از برنامه‌های درسی، آموزشی و کلاس‌ها، رضایت از کیفیت تدریس و مواد درسی، رضایت از فعالیت‌های فوق برنامه و فرصت‌های شغلی، رضایت از کیفیت و ارائه بازخورد توسط اساتید، رضایت از میزان تسهیلات و رضایت از کیفیت و تعاملات و مشارکت دانشجویان. دو بعد رضایت از کیفیت محتوای درسی و مشارکت دانشجویان دارای کمترین تأثیر و اعتماد به نفس، فعالیت‌های فوق برنامه، فرصت‌های شغلی و کیفیت تدریس دارای بیشترین تأثیر بر رضایت تحصیلی دانشجویان می‌باشند(لچر،۲۰۱۰). رضایت باعث برانگیخته شدن علاقه و تمایل بیشتر به جستجو و کنجکاوی، کشف ایده‌های نوین و گسترش باور و اندیشه و عمل می‌گردد. عواطفی مثل تنفر، افسردگی، ترس و خشم از شرایط نامطلوب، امکانات آموزشی و محیط نامطلوب باعث کاهش انگیزه و رضایت تحصیلی می‌گردد(اکمن و فریسن^[۳]،۱۹۸۶).

بررسی رضایت دانشجو در افزایش آگاهی از فرایند آموزشی و کیفیت آن مفید بوده و گویای توجه و علاقه دانشجویان به یادگیری و آموزش است. عوامل فردی و محیطی می‌تواند رضایت از تحصیل و پیشرفت دانشجو را تحت تأثیر قرار دهد. فرهنگ و جو مؤسسه از عوامل محیطی است که می‌تواند روی رضایت از تحصیل اثر بگذارد. از سوی دیگر جو یادگیری و آموزش از جمله محتوی دوره، روش و شیوه‌های تدریس، بازخورد، حمایت‌ها و شیوه‌های ارزشیابی می‌تواند رضایت دانشجو را متأثر سازد. علاوه بر این کل برنامه آموزشی، تیم آموزش و سیستم مدیریت دانشگاه از عواملی است که رضایت یادگیرنده را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. ویژگیهای فردی نظیر جنس، قومیت، ناتوانی، سن و اهداف و انتظارات فردی در ایجاد رضایتمندی دانشجو می‌تواند نقش مهمی داشته باشد(ادراکی ،رامبد و عبدلی ،۱۳۹۰). رضایتمندی دانشجویان از سیستم‌های آموزش الکترونیکی با عواملی نظیر محتوای درسی، نوع و قالب محتوا، تعداد اعضای کلاس،  سودمندی درک شده، کیفیت ارتباطات، دانش منتقل شده همبستگی بالایی دارد و نیز به نوبه خود از خودکارآمدی دانشجو، موفقیت‌های پیشین وی، بازخوردهای اساتید،  دانش و مهارت‌های کامپیوتری تأثیر چشمگیری می‌پذیرد(اخگر، ناصرزاده، طباطبایی،۱۳۹۰).

به طور کلی می‌توان گفت رضایت دانشجویان از یک سامانه یادگیری الکترونیکی، عامل مهم در تعیین تمایل آنان به ادامه به کارگیری سامانه است که هشت عامل به نام‌های خودتوانی اینترنتی یادگیرنده، پاسخگویی به موقع مدرس، انعطاف پذیری و کیفیت دوره یادگیری الکترونیکی، کیفیت فناوری، سودمندی سامانه، سهولت استفاده از سامانه و تنوع در ارزیابی مورد بحث قرار می‌گیرند.

 خودتوانی اینترنتی یادگیرنده

خودتوانی اینترنتی یادگیرنده^[۴]، نوعی تمایل شخصی نسبت به جنبه‌های کارکردی خاص است. یادگیرندگان با خودتوانی بیشتر، اطمینان بیشتری در انجام فعالیت‌های مربوط به یادگیری الکترونیکی دارند و رضایت آنها افزایش می‌یابد. این بدان معنی است که اگر یادگیرندگان سطح بالاتری از خودتوانی اینترنتی را داشته باشند، ارزش و فایده سامانه یادگیری الکترونیکی را درک می‌نمایند و ذهنیت آنها برای استفاده از یادگیری الکترونیکی ترغیب می‌شود.

 پاسخگویی به موقع مدرس

پاسخگویی به موقع مدرس^[۵] به صورتی است که در آن وقتی یادگیرندگان در یک دوره برخط با مسائلی روبرو می‌شوند، کمک به موقع از جانب مدرس، باعث تشویق آنها به تداوم یادگیری می‌شود، ولی عدم پاسخ یا تأخیر نامعقول در پاسخ به سؤالات یا نیازهای آنان، به طور قطع به موفقیت‌ شان کمکی نخواهد کرد.

 انعطاف پذیری دوره یادگیری الکترونیکی

یادگیری الکترونیکی به زمان و مکان محدود نیست و فرصت‌های زیادی برای یادگیری خودآموز به وجود می‌آورد. از جنبه عملی نیز کسانی که از آموزش الکترونیکی به عنوان اولین اولویت یادگیری استفاده می‌کنند، مجالی جهت برقراری تعادل بین شغل و خانواده شان با فعالیت‌های مربوط به یادگیری وجود دارد.

 کیفیت دوره یادگیری الکترونیکی

کیفیت دوره یادگیری الکترونیکی^[۶] شامل برنامه ریزی دوره، مواد آموزشی، قرار بحث‌های تعاملی و غیره است. برای کسب بیشترین میزان رضایت یادگیرنده الکترونیکی، برنامه ریزی دوره و مواد آموزشی دوره و آرایش بحث‌ها باید به روشنی آماده شده باشند.

 کیفیت فناوری

در پایین‌ترین سطح فناوری، زیرساخت‌های آن مانند دسترسی افراد به کامپیوتر و اینترنت وجود دارد. در سطحی بالاتر، برنامه‌های کاربردی لازم که محتوای آموزشی در آن جای می‌گیرد قرار دارد. در وضعیت مطلوب فناوری نقش کمکی و تسهیل کننده را در فرایند یادگیری الکترونیکی ایفا می‌کند، اما به کارگیری نادرست فناوری باعث می‌شود به جای اینکه فناوری در خدمت یادگیری باشد بر آن غالب گردد(کریم زادگان مقدم ، خداپرست، وحدت،۱۳۹۰).

 سودمندی سامانه

سودمندی یا مفید بودن سامانه^[۷] عبارت است از درجه‌ای که یک فرد معتقد است استفاده از آن سامانه، عملکرد او را بالا می‌برد.

 سهولت استفاده از سامانه

سهولت استفاده از سامانه یا آسانی کار با آن عبارت است از درجه‌ای که یک فرد معتقد است استفاده از یک سامانه، آسان است و نیاز به تلاش فکری ندارد. این سهولت باعث می‌شود کاربران به جای صرف کوشش‌های اضافی در یادگیری، بیشتر به مطالب آموزشی دوره توجه کنند.

 تنوع در ارزیابی

وقتی که روش‌های متنوعی برای ارزیابی میزان فعالیت‌های کاربران در یادگیری الکترونیکی وجود داشته باشد، می‌توان از چندین بازخورد بدست آمده، عملکردهای بهتری را استخراج کرد. در واقع، انواع روشهای ارزیابی در یک سامانه یادگیری الکترونیکی مثل آزمون‌های تشریحی، تستی، خودسنجی و غیره، نه تنها مدرسان را برای ترویج یادگیری از جوانب مختلف توانمند می‌سازد، تنوع این روش‌ها، یادگیرندگان را نیز برای نمایش بهتر تلاش‌هایشان در انجام فعالیت‌های یادگیری الکترونیکی ترغیب می‌کند(همان،۴۶۹).

 پیشینه پژوهش

پژوهشهای انجام شده خارجی

کلمنت و دوستال^[۸](۲۰۱۴) در پژوهشی با عنوان” دانشجویان یادگیری الکترونیکی: نظرات دانشجویان در مورد آموزش الکترونیکی” نگرش دانشجویان مجازی را به صورت طولی در چهار سال (از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲) مورد بررسی قرار داده و دریافتند به ترتیب کیفیت مواد چندرسانه‌ای، استفاده از شبیه‌سازی‌ها و وجود تالارهای گفتگو به تقویت نگرش دانشجویان مجازی جهت ادامه دوره کمک می‌کند.

نرسی هایدا،ززلینا، نوزلینا و ماهد نورافضل^[۹](۲۰۱۲) در پژوهش خود تحت عنوان” عناصر مؤثر یادگیری الکترونیکی در آموزش عالی مالزی” عوامل موثر بر موفقیت تحصیلی دانشجویان مجازی مالزیایی را بررسی و دریافتند که سهولت استفاده از رایانه و اینترنت، برخورداری از خودکارآمدی رایانه‌ای، ارائه بازخورد مناسب، وجود پشتیبانی‌های ارتباطی، فنی و امنیتی، کیفیت محتوای الکترونیکی و داشتن مهارت‌های ارتباطی و شناختی در موفقیت تحصیلی دانشجویان موثر هستند.

[۱…………………………

…………………………..

………………………..