پیشینه ومبانی نظری تحقیق كيفيت زندگي

كيفيت زندگي

آغاز بحث کیفیت زندگی به زمان ارسطو (۳۸۴- ۳۲۲ قبل از میلاد ) بر می گردد. ارسطو به ويژه دركتاب اخلاق نيكو ماخس به موضوع سعادت انساني و اينكه سعادت چيست، متشكل از چه فعاليت هايي است و چگونه ميتوان سعادتمند شد، مي پردازد.  رويكرد آكادميك به كيفيت زندگي از سال ۱۹۲۰ میلادی يعني زماني كه پيگو در كتاب اقتصاد و رفاه به اين موضوع پرداخت، سير تازه اي پيدا كرد.  از دهه ۱۹۳۰ محققان به ارزيابي كيفيت زندگي در مناطق مختلف جهان پرداختند و بعلت گستردگي، تدريجاً در ساير علوم مانند روان شناسي، اقتصاد، سياست، جامعه شناسي و پزشكي بصورت يك موضوع ميان رشته اي مورد توجه قرار گرفت ولي حدود ۴۰ سال قبل براي اولين بار كيفيت زندگي در رابطه با وضعيت سلامت مطالعه و گزارش شد(احمدی،۱۳۸۹).

تعاریف کیفیت زندگی

تعریف سازمان جهانی بهداشت(۱۹۹۶) از ” کیفیت زندگی” چنین است: ارزیابی و ادراک افراد از وضعیت زندگی خویش، تحت تأثیر نظام فرهنگی و ارزشی موقعیتی که در آن زندگی می­کنند و در واقع اهداف، انتظارات، معیارها و خواسته های فرد به میزان وسیعی بر وضعیت جسمانی، روانی، میزان استقلال، روابط اجتماعی و اعتقادات او تاثیر گذار است.

سِلا(۱۹۹۴)، نیز کیفیت زندگی را به صورت رضایت فرد از مجموع جنبه های زندگی از جمله جنبه های روانی، اجتماعی؛اقتصادی، فرهنگی ، معنوی و جنسی تعریف کرده اند.

دونالد^[۱](۲۰۰۱) کیفیت زندگی را اصطلاحی توصیفی عنوان میکند که به سلامت و ارتقاء عاطفی، اجتماعی و جسمی افراد و توانایی آنها برای انجام وظایف روزمره اشاره دارد.

کیفیت زندگی عبارت است از برداشت هر شخص از وضعیت سلامت خود و میزان رضایت او از این وضع(کینگ^[۲] ،۲۰۰۶). همچنین کیفیت زندگی به عنوان احساس فرد از سلامت ، رضایت یا عدم رضایت از زندگی، سرور و شادمانی یا ناخشنودی و نظایر آن تعریف شده است(دالکی^[۳]،۱۹۷۲).

ویژگی های کیفیت زندگی

علیرغم اینکه یک توافق کلی در تعریف کیفیت زندگی وجود ندارد، بیشتر پژوهشگران بر سه ویژگی کیفیت زندگی اتفاق نظر دارند. این ویژگی ها عبارتند از: چند بعدی بودن، ذهنی بودن و پویا بودن.

الف) چند بعدی بودن: که ۵ بعد زیر را در بر می گیرد.

۱-بعد جسمی: به دریافت فرد از توانایی هایش در انجام فعالیت ها و وظایف روزانه که نیاز به صرف انرژی دارد اشاره می کند و می تواند در بردارنده مقیاس هایی چون تحرک، توان و انرژی، درد و ناراحتی، خواب و استراحت و ظرفیت توان کاری باشد.

۲-بعد روحی: درک فرد از زندگی و هدف و معنای زندگی را در بر می گیرد. ثابت شده است که بعد روحی زیر مجموعه بعد روانی نبوده و یک دامنه مهم و مستقل محسوب می شود.

۳-بعد روانی: جنبه های روحی مانند افسردگی، ترس، عصبانیت، خوشحالی و آرامش را در بر می گیرد. بعضی از زیر گروه های این بعد عبارتند از تصویر از خود، احساس مثبت، احساس منفی، اعتقادات مذهبی، فکر کردن، یاد گیری، حافظه و تمرکز حواس.

۴-بعد اجتماعی: به توانایی برقرار کردن ارتباط با اعضای خانواده، همسایگان، همکاران و سایر گروه های اجتماعی و نیز وضعیت شغلی و شرایط اقتصادی کلی مربوط می شود.

۵-بعد علائم مربوط به بیماری یا تغییرات مربوط به درمان: مواردی مانند درد، تهوع و استفراغ را می توان نام برد.

ب) ذهنی بودن: کیفیت زندگی را باید بیشتر به صورت یک مفهوم ذهنی به کار برد. ارزیابی فرد از سلامت و خوب بودنش، عامل کلیدی در مطالعات کیفیت زندگی می باشد. قضاوت فرد در مورد بیماری، درمان و سلامتی، خود اهمیت بیشتری نسبت به ارزیابی عینی از سلامتی دارد. به عنوان مثال ممکن است فردی از یک یا چند بیماری مزمن رنج ببرد ولی خودش را سالم بداند، در صورتی که فرد دیگری با وجود آنکه هیچ نشان عینی از بیماری ندارد، خود را بیمار می پندارد. عامل اصلی تعیین کننده کیفیت زندگی عبارت است از تفاوت درک شده بین آنچه هست و آنچه از دیدگاه فرد باید باشد.

ج) پویا بودن: پویایی کیفیت زندگی به این معناست که با گذشت زمان تغییر می کند و به تغییرات فرد و محیط او بستگی دارد. این مشخصه در یک رابطه طولی قابل مشاهده است(قراچه داغی،۱۳۸۷).

۳-۲-۲-۲-ابعاد کيفيت زندگی

عليرغم تلاش بسيار متخصصين ، بحث ها در ارتباط با ابعاد کيفيت زندگي همچنان بر قوت خود باقي است. بطور کلي در حال حاضر اساس تئوريکي اندکي براي ابعاد کيفيت زندگي وجود دارد که آنهم در سخنرانيهايي منعکس شده که در حوزه بهداشت و سلامت ارائه شده اند. با اين وجود اکثر تلاش هايي که در حال حاضر براي تعيين ابعاد کيفيت زندگي صورت مي گيرد ، ديمي و اختياري هستند.

اکثر متخصصين و صاحبنظران اين حوزه معتقدند که کيفيت زندگي داري ۶ بعد است. ( دهداری، ۱۳۸۱):

۱- بعد فيزيکي ۲- اجتماعي  ۳- رواني ۴- جسمي   ۵- روحي ۶- محيطي

۱-۳-۲-۲-۲-بعد فيزيكي

اين بعد بيشتر از تعبير ابعاد ، معيارهاي اندازه گيري نتايج را نشان مي دهد. سئوالات مربوط به بعد فيزيکي شامل : سئوالات درباره قدرت ، انرژي ، توانايي براي انجام فعاليتهاي روزمره و خود مراقبتي مي باشد. اين سئوالات بطور عمومي با ارزيابي پزشکان از وضعيت عملکردي و احساس بهتر بودن در ارتباط است.

۲-۳-۲-۲-۲-بعد اجتماعي

احساس بهتر بودن از لحاظ اجتماعي اشاره بر اين دارد که کيفيت ارتباطات افراد با خانواده ، دوستان ، همکاران و اجتماع چگونه است(احمدی،۱۳۸۹).

۳-۳-۲-۲-۲-بعد روانی

احساس بهتر بودن از لحاظ رواني،اغلب در ارتباط با مراقبتهاي بهداشتي از اهميت قابل ملاحطه اي برخوردار است. شايع ترين نشانه هاي رواني که مورد بررسي قرار مي گيرند عبارتند از : اضطراب، افسردگي و ترس.

۴-۳-۲-۲-۲-بعد جسمي

اين بعد به علائم بيماري و عوارض جانبي درمان مثل درد اشاره دارد.

۵-۳-۲-۲-۲-بعد روحی

احساس بهتر بودن از لحاظ روحي به اين مفهوم اشاره دارد که زندگي هر کس هدف و معنايي دارد.

۶-۳-۲-۲-۲-بعد محیطی

این بعد به اين مقوله اشاره دارد که کيفيت محيط پيرامون زندگي بشر براي زيست چگونه است و اينکه افراد آيا اثرات خارجي مثبت بر محيط زيست خود و سايرين مي گذارند يا نه؟ و يا اينکه تا چه حد سعي مي کنند تا اثرات خارجي منفي تعاملات خود را کاهش دهند(احمدی،۱۳۸۹).

…………………………

………………………..

……………………….