دانلود پروپوزال آماده: تعیین میزان تأثیر مؤلفه¬های مدیریت آموزش عالی بر همکاری¬های دانشگاه و صنعت: ارائه مدلی مفهومی

قسمت هایی از پروپوزال:

۱- بیان مسأله:

……………………………

۲- اهمیت و ضرورت تحقیق:

……………………………

۳- پیشینه تحقیق:

پیشینه مطالعاتی تحقیق در جهان

فلدمن (۲۰۰۷) در رسالۀ دکترای خود در رشته مدیریت آموزشی دانشگاه نیومکزیکو^[۱] با عنوان تجاری سازی آموزش عالی دولتی : ایجاد تعادل میان ارزش های دانشگاهی، مالی و بازار به بررسی پیشینه پدیده سرمایه داری دانشگاهی پرداخته، که در برخی مراکز آموزش عالی تازه تأسیس گسترش یافته و به کاوش در اثرات گسترده پدیده ارزش­های تجاری در آموزش عالی به عنوان یک فرض برتر دقت نظر کرده است (جدول ۲-۱). پژوهشگر با استناد به مطالعات بک^[۲] (۲۰۰۳)، نیومن^[۳] (۲۰۰۰)، واشبورن^[۴] (۲۰۰۵) و زیمسکی، واگنر و مسی^[۵] (۲۰۰۵) چنین بیان می نماید که تأثیرات تجاری سازی در دانشگاه­های امروز نمایان می باشد.

هدف اصلی آنها، توصیف و تبیین تأثیر فرهنگ همکاری و تغییر ارزش­های دانشگاهی و رفتار در یک دانشگاه پژوهشی دولتی است. نتیجه­ای که حاصل ­شد، شناخت تغییر در مأموریت و اتخاذ تصمیمات مرتبط با ارزش­های کارآفرین بود که قسمتی از دورنمای علمی دانشگاه از دهۀ ۱۹۸۰ را تشکیل داده است. برای این کار از روش­های کیفی و کمی استفاده شده و تحلیل محتوای مأموریت دانشگاه از ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۵ تغییرات مهمی در مأموریت آموزشی را نشان می دهد. تحقیق به همراه بررسی و تخصیص بودجه­ها دنبال شده است و جهت بررسی تأثیر ارزش­های تجاری بر تصمیمات بودجه­ای، دو واحد دانشگاهی با هم می شود. نتایج آن پژوهش حکایت از دخالت دو گروه از عوامل داخلی و خارجی در شکل گیری سرمایه داری دانشگاهی دارد که در مجموع به صورت هم افزا سبب ایجاد دوره­های بروز و افول تجاری سازی شده­اند. نیروهای خارجی تعیین کننده عبارت است از :

۱- فشارهای دولتی ۲- فشارهای اقتصادی و ۳- فشارهای فناوری و نیروهای داخلی که تأثیر عملی دارند عبارت از ماهیت اجتماعی و رفتاری بودند و اکثریت مصاحبه شوندگان در این مطالعه بر این نکته اذعان داشته اند که در ارزش­های دانشگاهی، تغییرات محسوسی رخ داده است. با این وجود نگاه به تجاری سازی در اغلب موارد نگاهی سطحی است. در حالیکه تغییرات ارزشی دانشگاه­ها روشن کننده اهمیت این موضوع بوده و نیازمند نگاهی جامع و آینده­نگر است. پژوهشگر در نهایت «مدل کارآفرینی اجتماعی» را به عنوان راهگشایی برای حل دوگانگی موجود میان ارزش­های دانشگاهی و ارزش­های مالی و تجاری معرفی می­نماید. یافته های این تحقیق نشان می دهد که، رهبران به توانایی ایجاد تعادل در دو بخش ارزش­های آشکار (ارزش­های سنتی) و ارزش­های تجاری دانشگاهی نیاز دارند.

کولیواس^[۷] (۲۰۰۷) در مطالعه خود، تحت عنوان «از معانی واگرا تا عملکرد مشترک: فرآیند نهادی شدن و تجاری­سازی تحقیق دانشگاهی»، با تمرکز بر سه سطح از سازمان : «اداره صدور مجوز فناوری»^[۸]و دپارتمان علوم پایه و آزمایشگاه تحقیقاتی، دانشگاه استانفورد، به تحلیل فرآیند شکل گیری فعالیت­های تجاری دانشگاه، توجه نموده و ضمن بررسی فرآیند شکل گیری تجاری سازی، پیامدها و اثرات آن را بر آموزش و تحقیق دانشگاهی مورد بررسی قرار داده است.

نمونه­های این مطالعه را ۱۵ نفر از دانشمندان محقق، ۱۰ نفر از دانشجویان و فارغ­التحصیلان مقطع دکتری و ۱۰ نفر از مدیران تشکیل داده­اند که با روش نمونه­گیری تصادفی انتخاب شده و با استفاده از روش تحقیق کیفی مصاحبه و مفاهیم اصلی موضوع شکل گیری فعالیت­های تجاری، استخراج شده است.

محقق با تأکید بر ابعادی چون نحوه ورود به آزمایشگاه­های تحقیقاتی، برنامه هر محقق برای تولیدات علمی خویش و برنامه ارتباط پژوهشگران با شرکاء صنعتی و دیدگاه­های آنان در رابطه با تأثیر تجاری­ شدن بر تحقیق و آموزش، به موارد اصلی مطالعه خود می پردازد. بخشی از نتایج این تحقیق نشان می دهد که : فعالیت­های تجاری تحقیق، در گام نخست به محققین دانشگاهی با درجه بالای علمی پیشنهاد می­گردد. حمایت، پذیرش و تشویق به تداوم آن منجر می­گردد و سپس در یک فرآیند تقلیدی، گسترش این فرآیند به سایر آزمایشگاه­های تحقیقاتی و توسط محققینی با درجه علمی پایین­تر صورت می­پذیرد. در این زمان روش­های سازمانی جدید، در حمایت و پایداری از دانش تجاری شده صورت می­پذیرد و این مرحله­ایست که ارزش جدیدی به نام «کارآفرینی دانشگاهی» یا علم کارآفرین به منصّه ظهور رسیده است. این ارزش پیرامون سیاست­های انتقال فناوری، رخ نشان داده و در شکل کلی آموزش و تحقیق دانشگاهی خود را نشان می دهد (Colyvas, 2007).

دومینو^[۹] و همکاران (۲۰۰۶) نیز در مطالعه­ای تحت عنوان «نگرانی­های شکل گرفته پیرامون رویکرد بازار محوری در آموزش عالی»، عواملی مهمی که دانشجویان را برای انتخاب یک دانشکده تحت تأثیر قرار می­دهد، را مورد بررسی قرار داده است. یک موضوع مهم در موسسات آموزش عالی که بر اساس نگرش بازارگرایی عمل می­کنند این است که چه عواملی در انتخاب یک دانشکده از جانب دانشجویان تأثیر خواهد داشت؟  واضح است که عوامل متعددی در این فرآیند دست دارند که برخی از آنها بنیان اقتصادی داشته و برخی نیز غیراقتصادی هستند. هیأت علمی، شهریه، اعانه ها، خوابگاه و بورسیه عوامل اقتصادی و سایر موارد چون موقعیت جغرافیایی و برنامه­های ورزشی از عوامل غیراقتصادی به شمار می­روند. در این پژوهش نقش عوامل اقتصادی در گزینش دانشکده قوی­تر بوده و از جمله عوامل مهم در فاصله­گیری دانشجویان از این مکان­های علمی به شمار می­رود. محققین در نهایت چنین عنوان می دارند که امید است که این مطالعه با رویکرد جامعی که به عوامل تأثیرگذار مهم در انتخاب دانشجویان از محیط علمی خود دارد، راهنمایی باشد برای برنامه­ریزی در حوزه آموزش دانشگاهی و دسترسی به خدمات و منابع آموزشی باشد.

مارینژ^[۱۰] (۲۰۰۵) در مطالعۀ خود با عنوان بررسی بحران­ها در جریان فعالیت­های بازاریابی آموزش عالی؛ ضمن معرفی مدل CORD می­نویسد: آموزش عالی در جریان فعالیت­های بازاریابی خود با سه بحران مواجه خواهد شد :

۱- شکل­گیری مقاومت­های جدی جامعه دانشگاهی در برابر ایده­های بازار در دانشگاه­های اغلب نقاط جهان

۲- شکست آموزش عالی در جدا شدن ساختار جدید تجاری خود از ساختار اولیه و هویت شناخته شده خود، که به تدریج به عدم مشروعیت بازارگرایی در این نهاد ختم خواهد شد.

۳- شکست آموزش عالی در تلفیق فلسفه شناختی دانشگاهی و بازارگرایی و در نتیجه نهادی کردن آن، چرا که این مفهوم تنها یک تفکر برگرفته شده از بخش بازرگانی است.

این پژوهش ابتدا به بررسی ضرورت­های فعالیت­های تجاری در دانشگاه­ها پرداخته و سپس با معرفی سه مانع که حاصل مرور بر مطالعات انجام شده در نقاط مختلفی از دنیا بوده است در پایان با ارائه یک مدل بازاریابی، مبتنی بر برنامه درسی، زیربنایی برای آینده بازاریابی در آموزش عالی تشکیل می دهد. مدل CORD در این مطالعه، تلاشی است برای نمایان ساختن مشکلاتی که بازاریابی در آموزش عالی برای این نهاد به ارمغان خواهد آورد و راهکارهایی که برای مقابله با این مشکلات باید در نظر گرفته شوند (Maringe, 2005).

کوتینالاتی^[۱۱] (۲۰۰۵) در مطالعۀ خود با عنوان آزادی علمی و تجاری­سازی دانشگاههای استرالیا با این فرض که در هزارۀ نوین دانشگاه­ها در محیطی با ویژگی­ها و ارزش­های مالی به حیات خود ادامه می­دهند، تأثیر فعالیت­های تجاری دانشگاه­ها (ارائه واحدهای مبتنی بر شهریه، تحقیقات مشترک دانشگاه و صنعت و مشاوره­های دانشگاهی) را بر آزادی علمی در سه سطح فردی، دانشکده­ای و دانشگاهی مورد سنجش قرار داده است. این پژوهش در سه مرحله انجام شده است. مرحله اول مصاحبه عمیق با ۲۰ پاسخ­دهنده کلیدی (صاحب­نظران حوزه علوم اجتماعی). مرحله دوم تدوین پرسش­نامه و ارائه آن به ۱۰۰۰ نفر از صاحب­نظران حوزه علوم اجتماعی در ۱۳ دانشگاه (۴ نوع دانشگاه منتخب). مرحله سوم مصاحبه تکمیلی به منظور شرح و بسط یافته­های حاصل از پرسش­نامه. ۹۲% پاسخ­دهندگان مهمترین اصل آزادی علمی را آزادی در تعریف عنوان پژوهش و متدولوژی آن و نشر آزادانه نتایج تحقیق اظهار کرده اند. کاهش زمان تحقیق و تغییر عنوان تحقیق به دلایل مالی مهمترین پیامدهای تأثیرپذیری از تجاری­سازی تحقیق اظهار شده است. همچنین آنان ضمن اظهار رضایت در سطح فردی، از تعدادی از عوارض سیستماتیک حاصل از تجاری شدن به اصول آزادی علمی در سطح دانشکده و دانشگاه اظهار نگرانی کرده اند (Kutinlanti, 2005).

تودورویک^[۱۲] (۲۰۰۴) در مطالعه ای با عنوان «جهت­گیری کارآفرینی در گروه­های علمی دانشگاه و میزان بروز^[۱۳] فعالیت­های تجاری»، با استفاده از «رویکرد تدوین مقیاس پنج مرحله­ای چرچیل»،^[۱۴] ابزار گردآوریی طراحی کرده و پس از سنجش اعتبار آن، به اندازه­گیری جهت­گیری کارآفرینی در گروه­های آموزشی دانشگاه پرداخته است. این ابزار به منظور ارزیابی مدلی که در آن ارتباط بین جهت­گیری کارآفرینی و فعالیت­های تجاری دانشگاه، مثبت در نظر گرفته شده بود، تدوین شده است. به این منظور ابتدا سازه جهت­گیری کارآفرینی در دانشگاه­ها ، با استفاده از مصاحبه عمیق با ۴۰ نفر از اعضای هیئت علمی چهار دانشگاه در ایالت انتاریوی جنوبی^[۱۵] بطور وسیع، شرح داده شده و با استفاده از روش­های «تحلیل عاملی اکتشافی»^[۱۶] و مدل­سازی معادلات ساختاری به بررسی ماهیت سازه، اندازه­گیری ابعاد مربوط به جهت­گیری کارآفرینی و برازش مدل پرداخته است. نتایج حاصل از تحلیل­های آماری در این مطالعه نشان می دهد که فرضیه­های پژوهش تأیید می شوند و بیانگر این نکته اند که جهت­گیری کارآفرینی، یک متغیر مخفی^[۱۷] با ابعاد مرتبط با یکدیگر است. به علاوه مقیاس فراهم شده در این پژوهش ابزاری ارزشمند برای مدیران دانشگاهها فراهم می­نماید تا سطح هر یک از ابعاد جهت­گیری کارآفرینی را در گروه­های آموزشی خود را مورد سنجش قرار دهند. نتایج حاصل از این پژوهش را می­توان در موارد ذیل خلاصه نمود :

۱- سه بعد اصلی جهت­گیری کار، آفرینی در گروه­های آموزشی دانشگاه عبارتند از: عدم پایبندی به سنت^[۱۸] ، خطرپذیری و «جهت­گیری محیط خارجی».

۲- این مطالعه امکان درک عمیق «رویکرد قابلیت پویا»^[۱۹] را در چارچوب تئوری محوریت منابع^[۲۰] فراهم می­سازد.

۳- کاربرد تئوری محوریت منابع نقش قابلیت­های پویا را در سازمان­های وابسته به بخش دولتی تعیین می­کند (Todorovic, 2004).

پژوهشی در استرالیا با عنوان ایجاد سیستم­های مؤثر تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی توسط گروه مشاوره­ای آلن^[۲۱] (۲۰۰۴) انجام گردیده است و عوامل زیر را پیشران­های اصلی تجاری سازی تحقیقات معرفی کرده است :

• چهارچوب­های قانونی دارایی­های فکری
• ساختارها و سیستم­های مدیریتی تجاری سازی در دانشگاه­ها
• کیفیت تحقیقات انجام شده در دانشگاه­ها
• در دسترس بودن منابع مالی مخاطره پذیر برای مراحل اولیه توسط فناوری
• وجود کسب و کارهای محلی با ظرفیت قوی در دریافت فناوری
• رفتار مشارکت کنندگان در سیستم­های تجاری سازی تحقیقات

گوانزالس واکر^[۲۲] (۲۰۰۳) در یک مطالعه کیفی با عنوان : «موسسات آموزش عالی در همکاری با سازمان­ها : تأثیر بر سیستم­های سازمانی دانشگاه»، اثرات این همکاری ها را بر چهار سیستم سازمانی موسسات آموزش عالی مورد بررسی قرار داده است. این پژوهش مشتمل بر سه مطالعه موردی بوده و در دانشگاه­های لوا^[۲۳]، ماساچوست^[۲۴] و رود آیلند^[۲۵]  ایالات متحده آمریکا انجام گرفته است. محقق با استناد به نظرات صاحب­نظران مشهور حوزه آموزش عالی چون : کاست و روزنویگ^[۲۶] (۱۹۷۲)، اسکات^[۲۷] (۱۹۸۱)، بیرنبام^[۲۸] (۱۹۸۸) و آلبرشت^[۲۹] (۱۹۸۳)، سیستم­های سازمانی موسسات آموزش عالی را به چهار دسته اجتماعی، فناوری، مدیریتی و نهادی تقسیم بندی نموده و به بررسی تأثیرات همکاری­های آموزشی دانشگاه و سازمان­های صنعتی و غیرصنعتی، بر سیستم­های فوق پرداخته است. این مطالعه در یک دوره ۱۸ ماهه و طی دو مرحله انجام گرفته است. برای رسیدن به این هدف در طی مرحله اول ۱۲ مصاحبه تلفنی با افراد آگاه انجام شده و نتایج اخذ شده از آن به وب سایت ای.سی.ال ارسال گردیده است. در مرحله دوم ۱۶ مصاحبه عمیق با مدیران و اعضای دانشکده­هایی که ذکر آن شد انجام گردیده و تغییراتی که هر یک از سیستم­ها را تغییر داده است، طی سوالات باز از شرکت کننده گان خواسته شده است.

لازم به ذکر است که کلیه مؤسسات ذکر شده با سازمان­ها و به لحاظ اعطای درجه علمی به اعضای آنها همکاری آموزشی داشته­اند. یافته­های حاصل از تحلیل اطلاعات بدست آمده در این رساله دکترا نشان داده شده است که همکاری دانشگاه­ها با شرکت­ها، با تغییراتی در سیستم فناوری آنها بوده است و این تغییر در زیرسیستم­های فناوری یعنی استانداردهای آکادمیک، نقش دانشکده، روش­های آموزش بزرگسالان^[۳۰] و تسهیلات دانشگاهی، فراوان بوده و تأثیر آن بر زیرسیستم­هایی چون : ارائه خدمات به دانشجویان، برنامه درسی، ارائه خدمات دانشگاهی، کمک­های مالی و اطلاعات قابل ملاحظه است. بعلاوه یافته­ها حکایت از آن دارد که سیستم اجتماعی، در یکی از دانشگاه­های مورد مطالعه با تغییرات مهمی مواجه شده است. ارزش­ها و هنجارها در این سیستم سازمانی، به شدت تحت تأثیر این همکاری­ها قرار گرفته­اند. بروز تغییرات در سایر زیرسیستم­های اجتماعی، مانند : جو اجتماعی، ارتباطات، سیستم پاداش، در دانشگاه­های دیگر با تغییرات اندک مواجه شده است. یکی از یافته­های مهم این مطالعه، تأثیرگذاری قابل توجه همکاری­های آموزشی بر زیر سیستم مدیریتی در تمام دانشگاه­ها بوده است.

در نهایت به ۶ بعد تأثیر به عنوان یافته­های مهم تحقیق در جریان همکاری­های دانشگاه و سازمان­ها به قرار زیر اشاره می­شود :

• تأثیرات این ارتباط بر دانشکده و مدیریت متفاوت است (تجارب مدیران و اعضاء دانشکده در این رابطه متفاوت است).
• نقش دانشکده در حفظ و تداوم این ارتباط حیاتی است.
• سیستم مدیریتی با بیشترین تأثیرپذیری، عامل مهم تقویت این ارتباط و در عین حال حفظ استانداردهای دانشگاهی محسوب می­گردد.
• مدل­های یادگیری بزرگسالان، فلسفه آموزشی برتر در این نوع همکاری­ها به شمار می­رود.
• تقویت این ارتباط، تأثیری در استانداردهای آکادمیک ندارد.

۶- در مجموع این مطالعه همکاری­های دانشگاه و صنایع را در توسعه، نوآوری و ورود دانشگاه به قلمروهای ناشناخته، مثبت ارزیابی می­کند (Gonzales – Walker, 2003).

آلن لاو^[۳۱] (۲۰۰۲) در پایان نامه دکتری خود در رشتۀ مدیریت بازرگانی تحت عنوان اختراع، نوآوری و کارآفرینی : تجاری سازی پژوهش دانشگاهی بوسیله شرکت­های مخترع بنیان^[۳۲] به بررسی موسسات وابسته به دانشگاهها به منظور درک تأسیس شرکتهای تجاری توسط مخترعان دانشگاهی می پردازد و نقش و تجربۀ اینگونه شرکت­ها در توسعه و تجاری شدن فناوری­ها را مورد ارزیابی قرار می دهد. این محقق برخی از مؤسسات داخل و وابسته به ۹ پردیس^[۳۳] دانشگاه کالیفرنیا به همراه مؤسسات دیگری که مخترعان این دانشگاه شخصاً بیرون از این دانشگاه تأسیس و توسعه داده­اند را مورد مطالعه قرار داده است. در این تحقیق دو عامل بی ثباتی فناوری و دانش ضمنی شخصی مخترعان، مهم­ترین عوامل تأسیس شرکت توسط مخترعان شناسایی شده است. بنابراین هدف این پژوهش بطور خاص مطالعۀ شرکت­های مخترع بنیان بوده است. برای این کار پژوهشگر در سه بخش مطالعات موردی، تحلیل آماری و بررسی مدل­های نظری به تحلیل پرداخته است.

در مطالعات موردی ۱۰ شرکت مخترع بنیان بررسی شده است و نتیجه آن مشخّص شدن یافته­های مرتبط با نقش ویژه مخترعان در توسعۀ فناوری و همچنین تجارب علمی این مؤسسات در مقایسه با آئین رسمی عقلی^[۳۴] دربارۀ مؤسسات دانشگاه بنیان است. مطالعات موردی علاوه بر نشان دادن جایگاه عقلانیت و ارزیابی سرمایۀ ریسک پذیر در مؤسسه­های دانشگاه بنیان به این نتیجه رسیده است که دانش ضمنی مخترعان «دانش چگونگی» نقش مهمّی در توسعه فناوری داشته است. سرانجام اینکه مخترعان دانشگاهی در رشته­های الکترونیک و مدارهای نیمه رسانا بر خلاف رشته­های داروسازی و بیو فناوری، در همان سال­های اول نتایج تحقیقات را به سمت آزمایشگاه­هایی دارای شخصیت حقوقی سوق داده­اند.

مطالعه دوم نیز سؤال مشابهی داشته است : چرا مخترعان دانشگاه شرکت تجاری (سودآور) تأسیس می­کنند؟ محقق برای پاسخ به این سؤال به بررسی مؤسسات ایجاد شده توسط دانشگاه کالیفرنیا و فارغ التحصیلان آن می پردازد. پژوهشگر با تحلیل توصیفی مطالعه اول، به بررسی تجربی دو منبع نا متقارنی اطلاعات و عدم قطعیت فناوری و دانش ضمنی پرداخته و به این نتیجه رسیده  که این ویژگی­ها احتمال ثبت و تأسیس موسسه­های مخترع محور را افزایش می­دهند.

و در آخر مطالعه سوّم به بررسی مدل­های نظری پرداخته که در آن برای تعیین نقش دانش ضمنی در یک ارتباط قراردادی با جزئیات مهم، مخترعان می­توانند با کار خود پاداش­های اقتصادی بدست آورند و این دو عامل با یکدیگر ارتباط دارند. دانشمندان تشخیص داده­اند که در بسیاری از رشته­ها دانش مخترعان در توسعه و موفقّیت یک نوآوری نقش حیاتی داشته و دارایی عقلانی نقش دوم را ایفا می کند. تبدیل دانش ضمنی نیازمند تلاش­های قابل ملاحظه بعد از ثبت اختراع است. مدل ارائه شده در این قسمت با استفاده از ویژگی­های ثبت اختراع دانشگاهی ترسیم شده ولی در ادامه یک نظریه عمومی در ارتباط با رفتار کارآفرینی مخترع که می­تواند باعث تأسیس شرکت آزمایشگاهی شود ایجاد شده است. سپس محقق از مدل پایه ای برای بررسی تأثیر ادارۀ ثبت اختراع دانشگاهی بر انگیزه مخترعان در تأسیس شرکتها و مشّوق­های بیرونی ثبت اختراع در تجاری سازی یک فناوری استفاده نموده است .(Alan Lowe, 2002)

گرادی^[۳۵] (۲۰۰۲) در رساله دکترای خود با عنوان «تأثیر فاکتورهای فردی و محیطی موثر بر تصمیم گیری محققین دانشکده­های پزشکی در تجاری شدن نتایج تحقیقات خود»، با این پیش فرض که رویارویی دانشگاه و بازار در فرآیند تجاری شدن نتیجه تحقیق، به برخورد فرهنگی^[۳۶] و مقاومت برخی محققین در مقابل بازار منجر خواهد شد، به انجام تحقیق  اکتشافی پرداخته است. هدف این مطالعه، بررسی علل تفاوت­های میان دو گروه از محققین، به شرح آتی است : گروهی که تمایل به تجاری شدن نتایج تحقیقات خود دارند و گروهی که تمایلی به این کار ندارند. بر این اساس فرضیات این مطالعه مبیّن تأثیرات دو سویه دو گروه از عوامل فردی (نوآوری، موفقیت، اعتماد به نفس در کسب و کار و کنترل فردی بر پیامدهای کسب و کار) و محیطی (حمایت­های نهادی و بازار)، بر رفتارهای کارآفرینی محققین بوده است. جمعیت آماری در این مطالعه را محققین دانشکده­های پزشکی کانادای غربی تشکیل داده­اند که به کمک ترکیبی از آزمون­های ANOVA و CHOW به زیرگروه­هایی براساس سازمان مورد مطالعه، تقسیم شده بودند.

نتایج حاصل از آزمون فرضیات در این مطالعه با استفاده از «تحلیل­های رگرسیون تعدیل شده هرمی^[۳۷]»، نشان دهندۀ آن است که عوامل فردی، بیشترین تأثیر را در ایجاد تقابل فرهنگی و لذا تصمیم گیری محققین در تجاری کردن نتایج تحقیقاتشان دارند. بعلاوه با توجه به اینکه مفاهیم موجود در حمایت از تأثیر عوامل فردی، بیش از عوامل محیطی در ادبیات مشاهده می­گردد، لذا مطالعات تأثیر عوامل محیطی بر تمایل محققین به تجاری شدن نتایج تحقیق باید مدنظر بیشتری قرار بگیرد (Grady, 2002).

برونز و گری^[۳۸] (۲۰۰۱) در مطالعۀ خود با عنوان «پیامدهای ناخواسته تحقیقات مشترک دانشگاه و تاثیر اسپانسر شدن صنعت بر جو آزادی علمی و پیامدهای ناخواسته مربوط به آن» انجام داده­اند. این مطالعه ضمن اشاره بر تعدد مطالعات در زمینۀ فوائد تحقیقات مشترک دانشگاه و صنعت بر کمبود مطالعات تجربی در زمینه هزینه­ها و یا پیامدهای مربوط به فارغ التحصیلان دانشگاهی و تأثیر آن بر جو آزادی علمی اشاره نموده اند. بنابراین فوائد تحقیقات مشترک دانشگاه و صنعت در مقابل هزینه­های آن مورد سنجش قرار گرفته است. هدف اصلی این مطالعه، تأثیر منبع سرمایه گذاری (صنعت یا دولت) و نوع سرمایه گذاری (یک منبع، کنسرسیوم و بدون سرمایه گذاری) بر فرآیندهای تحقیق و پیامدهای آن به ویژه بر جمعیت آسیب پذیر دانشگاهی (فارغ­التحصیلان) بوده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که شواهدی داّل بر تأثیرات منفی حامی مالی شدن صنعت یا دولت در تحقیقات دانشگاهی و تجارب فارغ­التحصیلان وجود ندارد. لیکن تحلیل­های اکتشافی در این مطالعه متغیرهای متعددی را که بر جو آزادی علمی در دانشگاه تأثیر گذارند نشان داده است (Behrense and Gray, 2001).

استرات مایر^[۳۹] (۲۰۰۱) در مطالعه­ای با عنوان «ارتباط میان ساختار پاداش، تخصص گرایی، رضایت شغلی، جهت­گیری بازار و کیفیت خدمات در دانشگاه»، متخصصین را عوامل حیاتی نیروی کار در دانشگاه معرفی نموده و گرایشات آنان را نسبت به سیاست جهت گیری بازار در آموزش عالی مورد بررسی قرار داده است. مدل پیشنهادی در این مطالعه، نمایانگر تأثیر تخصص گرایی^[۴۰]، جهت گیری بازار^[۴۱]، ساختار پاداش و رضایت شغلی متخصصین دانشگاه بر ارزیابی مشتریان از کیفیت خدمات است.

نمونه گیری در این مطالعه با استفاده از روش­های آماری غیرتصادفی انجام شده و جمعیت آماری در این مطالعه را، تعداد ۴۸ نفر از اساتید دانشگاه و ۱۲۳۲ نفر از دانشجویان دو دانشگاه بزرگ در سات وسترن^[۴۲] آمریکا تشکیل داده­اند. جمع آوری داده­ها در این پژوهش، با استفاده از دو پرسشنامه سنجش تخصص گرایی اساتید، ساختار پاداش دانشگاه، جهت گیری بازار و رضایت شغلی و سنجش کیفیت خدمات ارائه شده از دیدگاه دانشجویان دانشگاه صورت پذیرفته است. به منظور آزمون ارتباطات پیش بینی شده، در مدل پیشنهادی پژوهش و تحلیل داده­های جمع آوری شده، نیز از روش «مدل سازی معادلات ساختاری»^[۴۳] استفاده شده است. برخی یافته­های حاصل از مطالعه فوق، به قرار زیر است :

• تخصص گرایی و ساختار پاداش در دانشگاه ارتباط (همبستگی) مثبتی با رضایت شغلی اساتید دانشگاه دارند.
• تخصص گرایی و ساختار پاداش در دانشگاه، با جهت گیری بازار در این نهاد، ارتباط (همبستگی) منفی دارند.
• ساختار پاداش و تخصص گرایی ارتباط (همبستگی) منفی با هم دارند.
• ارتباط رضایت شغلی اساتید دانشگاه با جهت گیری بازار در این نهاد منفی است.
• رضایت شغلی اساتید دانشگاه با کیفیت ارائه خدمات از جانب آنان ارتباط (همبستگی) مثبت دارند.
• جهت گیری بازار در نهاد دانشگاه با کیفیت ارائه خدمات ارتباط (همبستگی) مثبت دارند.

محقق در پایان پیشنهاد می­کند : با وجود آنکه سیاست جهت گیری بازار، واجد پیامدهای مثبت برای سازمان­های ارائه کنندۀ خدمات است، لیکن باید در نظر داشت که اعمال این سیاست فلسفه مطلوبی برای همه کارکنان ارائه کننده خدمات، بویژه متخصصین دانشگاهی نخواهد بود. لذا لازم است با در نظر گرفتن سطح و ویژگی­های تخصص، فلسفه­های مطلوب و مناسبی اتخاذ و اعمال گردد. در واقع جهت گیری بازار در بسیاری از حوزه­های کسب و کار و تجارت، به رضایت شغلی و بهبود عملکرد منجر می­گردد، لیکن اعمال فلسفه بازار در محیط­های دانشگاهی، نیازمند موشکافی هوشمندانه و دقت نظر بیشتر می­باشد (عباسی، ۱۳۸۸: ۳۲).

پاورز^[۴۴] (۲۰۰۰) در مطالعۀ خود با عنوان «کارآفرینی دانشگاهی در آموزش عالی: تاثیرات نهادی بر عملکرد انتقال فناوری دانشگاه»، با توجه به گرایش روزافزون دانشگاه­ها به تجاری کردن محصولات دانشگاهی در فرآیند انتقال فناوری و کمبود مطالعات علمی در مورد عوامل موثر بر آن، به بررسی تأثیر عوامل کلیدی موثر بر عملکرد انتقال فناوری در دانشگاه توجه نموده است. محقّق با مروری جامع بر تئوری­های سازمان، کارآفرینی و ادبیات دانشگاهی، و بکارگیری رویکرد تلفیقی از سه تئوری وابستگی منابع، درآمد از هزینه^[۴۵] و دیدگاه محوریت منابع، عوامل موثر بر عملکرد انتقال فناوری دانشگاه را به دو دسته عوامل داخل دانشگاهی و عوامل خارج از دانشگاه تقسیم نموده و تأثیر آنها را بر متغیرهای وابسته مطالعه یعنی سه مقیاس عملکرد انتقال فناوری دانشگاه به قرار زیر مورد بررسی قرار می­دهد :

۱- تعداد شرکت­هایی که یک مجوز فناوری از طرف دانشگاه دریافت کرده باشند.

۲- تعداد «شرکت­های نوبنیاد»^[۴۶] تاسیس شده از طرف دانشگاه.

۳- میزان درآمد حاصل از صدور مجوز^[۴۷] به شرکت­ها در دانشگاه.

متغیرهای مستقل در این مطالعه به چهار دسته منابع مالی، فیزیکی، انسانی و سازمانی تقسیم شده و تأثیر آنها بر متغیرهای وابسته سنجیده شده است. نمونه­های این مطالعه را تعداد ۱۲۶ موسسه آموزش عالی تشکیل می دادند که تحقیق محور بودند و فعالیت­های انتقال فناوری، بخش مهمی از مأموریت دانشگاهی آنان را تشکیل می­داد.

اطلاعات مربوط به فعالیت­های این موسسات با استفاده از روش «آرشیو چندگانه»^[۴۸] و از منابعی چون : پیمایش­های سالانه «انجمن مدیران فناوری دانشگاه»^[۴۹]، «بنیاد علوم ملی»، سایت­های مربوط به دفاتر انتقال فناوری و راهنمای پیترسون مربوط به دانشکده­ها و دانشگاه­ها، جمع آوری شده و با استفاده از روش­های تک متغیره^[۵۰] و چندمتغیره^[۵۱] تحلیل شده­اند.

نتایج حاصل از تحلیل­­های رگرسیونی در این تحقیق نشان می دهد که مجموعه متغیرهای پژوهش ۴۵% تا ۶۲%  از تفاوت­های موجود در عملکرد فناوری دانشگاه­ها را روشن می سازد. منابع تحقیق و توسعه وابسته به دولت یا صنعت، خصوصی یا دولتی بودن دانشگاه، تعداد مجوزهای صادر شده با اعطای سهام به هیئت علمی محقّق و اندازۀ دفاتر فناوری، معیارهای پیش بینی کنندۀ مثبتی برای عملکردهای تجاری دانشگاه بوده اند. نتایج این مطالعه همچنین نمایان می سازد که سرمایه گذاری­های دولتی در دانشگاه، عملکرد انتقال فناوری در دانشگاه را بهبود می­بخشد (دخالت دولت در آموزش عالی موثرتر از دخالت صنعت در این نهاد است) همچنین ارتباط حضور دانشکده­های پزشکی، فنی- مهندسی و مراکز رشد تجاری با عملکرد انتقال فناوری دانشگاه منفی بوده است (Powers, 2000).

جونز^[۵۲] (۲۰۰۰) در رساله دکترای خویش با عنوان  «تجاری­سازی علم دانشگاهی: تضاد علائق در مشاورین دانشگاهی»، مشاوره دانشگاهی را به عنوان یکی از مؤلفه­های مهم ارتباطات تحقیقاتی دانشگاه و صنعت در نظر گرفته و با استفاده از تئوری نهادی^[۵۳] درصدد تبیین ارتباطات دانشگاه­ها با سایر نهادها برآمده است. پژوهشگر با استفاده از  سازه­های تئوری نهادی و با طرح این سؤال که آیا اعضای هیئت علمی دانشگاه با توجه به تأثیر فشارهای ناشی از تغییر سیاست­های دانشگاه، دولت، جامعه و هنجارهای رشته علمی، دچار تضاد علائق می­شوند یا خیر، هدف اصلی این پژوهش را بررسی و تأثیر مشاوره دانشگاهی بر نقش­های نهادی شده مشاورین یعنی آموزش، تحقیق و ارائه خدمات، بیان می دارد. ترکیب نتایج حاصل از انجام یک پیش آزمون و جلسه «گروه متمرکز»^[۵۴] در دو دانشگاه هاروارد^[۵۵] و مینه سوتا^[۵۶] به تنظیم ابزار نهایی پژوهش انجامیده و در ۶۰ دانشگاه تحقیقاتی، و در میان یک نمونه ۲۰۵۲ نفری از محققین دانشکده­های فعال در «پروژه­های ژنوم انسانی»^[۵۷] که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه­ای انتخاب شده بودند توزیع گردیده است. متغیرهای این مطالعه عبارت بودند از : آموزش، تحقیق، خدمات، مشاوره، درآمد حاصل از مشاوره، به منظور اندازه گیری بهره وری فردی؛ نوع دانشکده (خصوصی یا دولتی)، رتبه برنامه، بودجه تحقیقاتی و رفتار کارآفرینی برای اندازه گیری وضعیت نهاد و سوگیری تحقیق، داوری تحقیق، اختفای علمی، رازداری، جنسیت و رتبه دانشگاهی برای اندازه گیری تضاد علائق.

نتایج اصلی حاصل از تحلیل­های آماری آنالیز واریانس یک طرفه، شفه و معادلات رگرسیون خطی در این تحقیق به قرار زیر است :

۱- اعضای هیئت علمی فعّال در ارائه مشاوره به صنایع خصوصی، نسبت به سایرین از بهره وری بالاتری در زمینه رشته علمی، تحقیق و خدمات برخوردارند.

۲- اعضای هیئت علمی که منحصراً با یک شرکت مشاوره می­نمایند، نسبت به سایرین، از انتشارات بیشتری برخوردار بوده، خدمات بیشتری به محیط نهادی و رشته­ای خود ارائه نموده لیکن زمان کمتری برای تعامل با دانشجویان دارند.

۳- اعضای هیئت علمی با توجه به سطوح رفتارهای کارآفرینی، بودجه تحقیقاتی و درآمد حاصل از مشاوره نسبت به سایر همکاران خود، کارآفرین تر برآورد می­ شوند.

۴- اعضای هیئت علمی درگیر در فعالیت مشاوره­ای، بیشتر از سایرین، رفتارهای معطوف به تضاد علائق (سوگیری تحقیق، داوری تحقیق و رازداری) از خود بروز می­دهند(Jones, 2000).

راجر^[۵۸] (۱۹۹۴) در رسالۀ دکترای خود در رشته مدیریت آموزشی دانشگاه آریزونا^[۵۹] با عنوان تجاری سازی دانشگاه : هزینه­ها و فایده­های مبادله کارآفرینانه دانش و مهارت­ها به بررسی دانشکده­های فناوری دانشگاه کارتین^[۶۰] (پرت استرالیای جنوبی) می پردازد که بعنوان آزمودنی­های کارآفرین یا غیر کارآفرین انتخاب شده اند و در آن هزینه­ها و فایده­های غیر نقدی فعالیت­های کارآفرینانۀ مؤثر بر رسالت­های تدریس، تحقیق و خدمات عمومی دانشگاه کارتین را بررسی می نماید . بررسی های علمی تفاوت میان نظرات پاسخ دهندگان از نظر جنسّیت، سطح تحصیلات، رشته دانشگاهی، کارآفرین و غیر کارآفرین بودن را نشان می دهد و با استفاده از یافته­ها طبقه­بندی هزینه­ها و فایده­های ایجاد شده به وسیلۀ لسلی^[۶۱] (۱۹۹۲) ، مورد بازنگری مجدّد گرفت و به هزینه­های اجتماعی، فردی، شبکه سازی (ارتباطی) و توسعه حرفه­ای^[۶۲] تغییر پیدا کرده و افزایش داده شد. یک برآورد در این زمینه نشان داد که ارزش دلاری مزایای غیرنقدی موارد مورد بررسی سه برابر مزایای موارد نقدی است. همچنین نرخ هزینه­های غیرنقدی کمتر از نصف نرخ هزینه­های نقدی و نسبت هزینه­های غیرنقدی به مزایای غیرنقدی ۱ به ۵/۳ است. اعضای هیئت علمی رشته­های مهندسی و علوم پایه از درک و احساس مطلوبی نسبت به هزینه­ها و فایده­های کارآفرینی در مقایسه با پاسخ دهندگان رشته مطالعات بازرگانی^[۶۳] برخوردار بودند. پاسخ دهندگان رشته­های علوم بهداشتی، توضیح داده­اند که احساس بدی نسبت به هزینه و فایدۀ فعالیت­های کارآفرینانه دارند (Rodger,1994).

با جستجو در پایگاههای علمی ، پژوهشی و مطالعات دانشگاهها و مراکز پژوهشی کشور ، پژوهش مرتبط و پایان یافته و منتشر شدۀ مرتبط با موضوع تحقیق حاضر یافت نشد و با توجه باینکه ارتباط دانشگاه و صنعت و پیرو آن تجاری سازی نتایج پژوهش ها در صنعت و جامعه جزو مهمترین مباحث روز دنیا است ، سعی گردید از طریق شبکه های اینترنتی به آنها دسترسی پیدا شود که این موضوع تنها از طریق شبکه های داخلی دانشگاههای تربیت مدرس و تهران امکان پذیر شد و محدودیت های زیادی برای دسترسی به آخرین پایان نامه ها و مقالات بخصوص متن کامل آنها، وجود داشت و خرید اکثر این منابع علمی آن هم بصورت الکترونیکی کار را مشکل تر می کرد ، لذا تمامی تلاش نگارنده در دسترسی به این یافته های علمی تا حد ممکن صورت پذیرفته است.

: پیشینۀ تحقیق در ایران

با توجه به اینکه ۸۴ سال^[۶۴] از تأسیس اولین دانشگاه به سبک کلاسیک امروزی در کشور می­گذرد، تاریخچه رویکرد تجاری­سازی در ایران را که به شکل ارتباط دانشگاه و نهادهای غیردانشگاهی به ویژه در حوزه صنعت به وقوع پیوسته است، می­توان به سه دوره تقسیم نمود (آراسته، ۱۳۸۳: ۱۲۹۴).

دوره­ی اول: از بدو تأسیس دانشگاه تا سال ۱۳۴۰، در این دوره ارتباط دانشگاه با صنعت به طور غیررسمی^[۶۵] برحسب مورد انجام می­گرفت که این مقدار پاسخگوی نیازهای واحدهای صنعتی نبود بطوریکه برخی سازمان­ها جهت تأمین نیروی انسانی دانشگاهی خود با هماهنگی مراکز سیاست­گذاری مربوطه اقدام به تأسیس مراکز آموزش عالی در کنار سازمان خود می­نمودند و از این طریق نیروی انسانی خود را تأمین می­کردند و

در دورۀ دوم از سال ۱۳۴۰ تا ۱۳۶۱، در این دوره مراکز دانشگاهی جدیدی در تهران و سایر شهرهای بزرگ تأسیس شد و نیاز شدید دانشجویان به کسب اطلاعات از وضع واحدهای صنعتی احساس گردید.

بنابراین ارتباط با صنعت با اعزام کارآموزانی که معمولاً در تابستان­ها برای آشنایی با آخرین تکنولوژی­های روز و همچنین حل برخی از مشکلات صنایع از طریق دانشگاه­ها صورت می­پذیرفت، انجام می­گرفت.

دورۀ سوم از سال ۱۳۶۱ تا کنون^[۶۶]، بعد از انقلاب اسلامی و تأسیس ستاد انقلاب فرهنگی، مقدر شد که به جهت برقراری ارتباط ما بین دانشگاه و صنعت، دفاتری در وزارت فرهنگ و آموزش عالی و وزارت­خانه­های صنعتی و دانشگاه­های کشور تأسیس گردد (زارعی، ۱۳۷۷: ۷۰).

در سال ۱۳۷۷ به پیشنهاد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری جلساتی تحت عنوان نشست­های معاونان آموزشی و پژوهشی دستگاه­های اجرایی، در زمینه سیاست­گذاری و ارتباط دانشگاه­ها با سایر دستگاه­های اجرایی تشکیل شد و تصویب آئین­نامه اجرایی فرصت­های مطالعاتی استادان در صنایع، از جمله مهمترین نتایج این نشست­ها بوده است (آراسته، ۱۳۸۳: ۱۲۹۴).

برهمین اساس روند ارتباط دانشگاه با نهادهای تولیدی و خدماتی جامعه، طی دهه­ی اخیر از روندی رو به رشد برخوردار بوده است. بر این اساس ارتباط دانشگاه با صنایع و سازمان­ها، امروزه بخشی از یک سیاست جامع و درازمدت علوم و فناوری کشور و لذا دانشگاه­های کشور تلقی می­گردد (افروزه و بعیدفر، ۱۳۸۷: ۴۱).

بر اساس مطالعات انجام شده بر روی سیستم ارتباط دانشگاه و صنعت برای توسعه فناوری در ایران، حدود ۶۰ درصد از شرکت­ها در ظرف کمتر از یک سال، بیش از بیست قرارداد تحقیقاتی با دانشگاه­های صنعتی تهران منعقد کرده­ اند.

در رابطه با مکانیسم­های ارتباطی دانشگاه و نهادهای تولیدی و خدماتی در دانشگاه­های ایران می­توان به دو دسته مکانیسم­های ارتباطی دسته اول و دوم اشاره نمود. منظور از مکانیسم­های ارتباطی دسته اول، گروهی از سیاست­های تجاری دانشگاهی است که بر اساس آن دانشگاه­ها، سیاست­هایی را به منظور توسعه صنایع اجرا می­نمایند. زیرا تولید دانش دانشگاهی، عاملی ساختاری در فرآیندهای نوآوری مبتنی بر علم محسوب می­گردد (باقری­نژاد، ۱۳۸۷: ۴).

مطالعه آثار نویسندگان، پایگاه داده کتابخانه­های ایران و جستجوهای اینترنتی در شبکه­های داخلی ایران نشان داد که در رابطه با تعیین میزان تأثیر مؤلفه­های مدیریت آموزش عالی بر همکاری­های دانشگاه و صنعت، هیچ مطالعه­ای در داخل کشور صورت نپذیرفته و مطالعات موجود در حوزه ارتباط دانشگاه و صنعت و تجاری سازی نتایج تحقیقات دانشگاهی، مراکز رشد و تأسیس شرکت­های دانشگاهی در شکل­های دیگری بوده است.

[۱] University of New Mexico

[۲] Bok,d.

[۳] Newman

[۴] Washburn

[۵] Zemsky, Wagner & Massy

[۶] Pleasing customer

[۷] Colyvas, J.A

[۸] Office of  technology licensing (OTL)

   [۹] Domino

[۱۰] Maringe,F

   [۱۱] Kutinalahti

[۱۲] Todorovic, Z.W

[۱۳] Incidence

[۱۴] Churchill five step scale development approach

[۱۵] Southern Ontario

[۱۶] Exploratory factor analysis

[۱۷] Latent Variable

[۱۸] Unconventionality

[۱۹] Dynamic capability approach

[۲۰] Resource based theory

[۲۱] Allen Consulting Group

[۲۲] Gonzales- Walker

[۲۳] Lowa

[۲۴] Massachuest

[۲۵] Rhode Island

[۲۶] Kast and Rosenwieg

[۲۷] Scott

[۲۸] Birnbaum

[۲۹] Albercht

[۳۰] Pedagogy

[۳۱] Alan Lowe, R.

[۳۲] Inventor- Founded Firms

[۳۳] Campus

[۳۴] Conventional Wisdom

[۳۵] O Grady. James

[۳۶] Cultural Clash

[۳۷] Hierachical  Moderated  Regression Analyses

[۳۸] Behrens and Gray

[۳۹] Stratemeyer, A.W.

[۴۰] Professionalism

[۴۱] Market Orientation

[۴۲] Sout western

[۴۳] Structural Equation  Modeling

[۴۴] Powers

[۴۵] Revenue  theory of  costs

[۴۶] Start up Companies

[۴۷] License

[۴۸] Multiple Archive

[۴۹] Association of  University Technology Managers (AUTM)

[۵۰] Univariate

[۵۱] Mutivariate

[۵۲] Jones, L.M

[۵۳] Institutional Theory

[۵۴] Focus Group

[۵۵] Harvard University

[۵۶] University of  Minnesota

[۵۷] Human Genome  projects

[۵۸] Rodger, F.P.

[۵۹] University of Arizona

[۶۰] Curtin University of Technology

[۶۱] Leslie, H.V.

[۶۲] Professional Development

[۶۳] Business Studies

[۶۴] دکتر حمیدرضا آراسته در مقالۀ خود در سال ۱۳۸۳ تأسیس اولین دانشگاه به سبک امروزی را مربوط به ۷۵ سال پیش می داند.

[۶۵] Informal

[۶۶] منظور از تاکنون در مقاله زارعی سال ۱۳۷۷ یعنی زمان انتشار مقاله است.

……………………………

۴- اهداف تحقیق:

…………………………………….

۵- فرضيه ‏هاي تحقیق:

…………………………………….

۶- مدل تحقیق

…………………………

۷- سوالات تحقیق:

…………………………………….

۸- تعريف واژه‏ها و اصطلاحات فني و تخصصی (به صورت مفهومی و عملیاتی):

…………………………………….

۹- بیان جنبه نوآوری تحقیق:

………………………….

۱۰- روش شناسی تحقیق:

الف: شرح كامل روش تحقیق بر حسب هدف، نوع داده ها و نحوه اجراء (شامل مواد، تجهيزات و استانداردهاي مورد استفاده در قالب مراحل اجرايي تحقيق به تفكيك):

………………………….

ب- متغيرهاي مورد بررسي در قالب یک مدل مفهومی و شرح چگونگی بررسی و اندازه گیری متغیرها:

…………………………………….

ج – شرح کامل روش (ميداني، كتابخانه‏اي) و ابزار (مشاهده و آزمون، پرسشنامه، مصاحبه، فيش‏برداري و غيره) گردآوري داده‏ها :

…………………………………….

د – جامعه آماري، روش نمونه‏گيري و حجم نمونه (در صورت وجود و امکان):

…………………………………….

ر- روش نمونه گیری و حجم نمونه:

…………………………………….

ز- ابزار تحقیق:

…………………………………….

هـ – روش‌ها و ابزار تجزيه و تحليل داده‏ها:

…………………………………….

منابع :

…………………………………….

آسان داک: www.Asandoc.com

دانلود نمونه پروپوزال تکمیل شده، پروژه پر شده، طرح پیشنهادیه آماده