مبانی نظری وپیشینه تحقیق سرطان

سرطان

تاريخچه

قديمي ترين توصيف سرطان را در نوشته هاي مصري مي توان يافت که در آن به غده يا تومور سينه اشاره شده است و مربوط به ۱۵۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پيش از ميلاد مسيح است. قديمي ترين نمونه ي سرطاني هم حدود ۱۶۰۰ تا ۱۹۰۰ سال قبل از ميلاد در بازمانده ي جمجمه ي زني مشاهده شده است. اسکلت موميايي شده اي در پرو، آثاري از سرطان پوست را نشان مي دهد که مربوط به ۲۴۰۰ سال پيش است. شواهد نشان مي دهد که احتمالاً بقراط يوناني اولين کسي است که اين بيماري را تشخيص داده؛ تفاوت غده ي خوش خيم و بدخيم را توصيف نموده و آن را نام گذاري کرده است و چون غده ي سرطاني و رگ هاي خوني اطراف آن به خرچنگ شباهت دارد، به همين دليل بقراط اسم اين بيماري را خرچنگ مي گذارد که به يوناني کارکينوس ناميده ميشود و در ترجمه ي آن به انگليسي carcinoma نوشته شده و امروزه هم carcinos ناميده مي شود (شيخ نژاد، ۱۳۸۹).

ابو علي سينا (۳۵۹-۴۱۶ خورشيدي  )، فيلسوف و پزشک معروف ايراني قرن پنجم، پدر علم پزشکي مدرن و يکي از متفکران تاريخ هم، قريب ۱۰۰۰ سال قبل در کتاب  «قانون» سرطان را توصيف کرده و درباره ي تشخيص و روش درمان آن نسخه هايي سودمند ارائه کرده است (شيخ نژاد، ۱۳۸۹).

سرطان چه نوع بيماري است؟

سرطان يک بيماري مدرن نيست؛ در گذشته هم وجود داشته است؛ اما امروزه به دليل افزايش آلودگي هاي محيط زيست تعداد بيشتري به آن مبتلا مي شوند و تعداد بيشتري هم نسبت به گذشته به پزشک مراجعه مي کنند. سرطان يعني رشد کنترل ناشدني سلول ها در ناحيه اي از بدن؛ اين وجه مشترك همه ي سرطان هاست؛ علي رغم اين که چه عاملي باعث سرطان شده و چه آسيبي به سلول ها رسيده باشد. سلول هاي سالم بدن طبق برنامه ي منظمي رشد مي کنند، تقسيم مي شوند و مي ميرند. در دوران جنيني سلول هاي سالم به سرعت رشد مي کنند؛ اما اين اتفاق فقط تا زماني رخ مي دهد که فرد به بلوغ کامل مي رسد. در دوران بلوغ در بيشتر نقاط بدن سلول ها زماني رشد مي کنند و تقسيم مي شوند که لازم است سلول هاي تازه را جاي گزين سلول هاي فرسوده، مرده يا در حال مرگ کنند. در مواردي هم که بافت ها آسيب مي بينند (زخم، شکستگي)، سلول هاي سالم به سرعت رشد کرده و تقسيم مي شوند تا بافت آسيب ديده را ترميم کنند. اما سلول هاي سرطاني برخلاف سلول هاي عادي، نمي ميرند بلکه     بي وقفه رشد مي کنند، تقسيم مي شوند و به طور مداوم سلول غيرعادي توليد مي کنند (شيخ نژاد، ۱۳۸۹).

نام گذاري انواع سرطان ها:

سرطان را بر اساس به وجود آمدن در نوع بافت، به شرح زير، نامگذاري کرده اند:

– کارسينوما: به سرطان هايي مي گويند که در پوست يا بافت هاي پوششي اعضاي داخلي بدن به وجود مي آيند؛

– سارکوما: سرطان هايي است که در استخوان، غضروف، چربي، عضله، رگ هاي خوني يا ديگر بافتهاي پيوندي يا محافظتي به وجود مي آيند؛

– لوکيميا: سرطان هايي هستند که در بافت هاي خوني از جمله مغز قرمز استخوان به وجود مي آيند و باعث ساخته شدن سلو ل ها يا گلبول هاي غيرعادي شده که وارد جريان خون مي شوند؛

– لنفوما و مايولوما: سرطان هايي هستند که در سلول هاي سيستم دفاعي بدن به وجود مي آيند (شيخ نژاد، ۱۳۸۹).

تفاوت مولکولي سلول سالم و سرطاني

دليل سرطاني شدن سلول ها، يا ماده ي DNA آسيب ديدگي سازنده ي ژن هاست که در هسته ي سلول قرار دارد. اين مواد در تمام سلول ها وجود دارند و فعاليت آن ها را کنترل مي کنند. ژن ها بانک اطلاعات سلول ها هستند. در بيش تر مواقع، بدن يا سلول قادر است DNA آسيب ديده را تعمير کند؛ اما سلول هاي سرطاني اين توانايي را ندارند. کساني که اين گونه ژن هاي آسيب ديده را از والدين به ارث مي برند، بيش از ديگران در معرض خطر مبتلا شدن به سرطانند. اگر فرد دريافت کننده ي ژن معيوب به سرطان مبتلا شود، آن را سرطان ارثي مي نامند. اما اکثر مواقع ژن ها در اثر عوامل سرطان زاي محيط آسيب مي بينند؛ عواملي مانند کشيدن سيگار، پرتوهاي مضر از قبيل ماوراي بنفش، اشعه ي ايکس يا مواد شيميايي که از طريق مواد غذايي، نوشيدني ها و هوا وارد بدن مي شوند (شيخ نژاد، ۱۳۸۹).

همه گيري (اپيدمي) سرطان

تقريباّ نيمي از مردان و بيش از يک سوم زنان در دنيا ممکن است در طول زندگي خود دچار سرطان شوند. ميليون ها انسان با سرطان زندگي مي کنند؛ يا سرطان دارند و يا داشته اند. خطر ابتلا به سرطان را مي توان با تغيير در روش زندگي به طور قابل ملاحظه اي کاهش داد؛ مثلاً با ترك سيگار، با مصرف غذا وآب سالم و ورزش. از طرفي سرطان هرچه زودتر تشخيص داده شود، امکان مداوا بيش تر مي شود. هرکس و در هر سن و سالي ممکن است به سرطان مبتلا گردد؛ اما ۷۷% سرطان ها در اشخاص ۵۵ سال به بالا تشخيص داده شده است (شيخ نژاد، ۱۳۸۹).

عوامل کلي سرطان

بعضي عوامل قابل کنترل و برخي کنترل ناشدني است؛ به طور کلي عوامل زير ممکن است باعث سرطان شوند:

– جنسيت، سن و سال و سوابق پزشکي خانواده از عوامل کنترل ناشدني است؛ به اين معني که با بالا رفتن سن، خطر پيدايش سرطان هم بيشتر ميشود و اگر سرطاني فقط در بانوان اتفاق مي افتد، از آن گريزي نيست يا اگر سوابق فاميلي يا خانوادگي کسي پيشينه ي ابتلا به سرطان را نشان مي دهد، اين را هم نمي توان تغيير داد؛ اگر چه دانستن سوابق خانوادگي کمک مي کند که بيشتر مراقب باشيم و زودتر به پزشک مراجعه کنيم تا در صورت وقوع، به موقع تشخيص داده و مداوا شود (شيخ نژاد، ۱۳۸۹).

– برخي عوامل نيز مربوط به محيط زيست است؛ به عنوان مثال مسايل مربوط به آلودگي آب و هوا، ويروس ها و ميکروب هايي که در بعضي مناطق وجوددارد و ما اطلاعي از آن ها نداريم؛ انواع اشعه هايي که از خورشيد بر ما مي تابد يا حتي از ديگر کرات و منابع فضايي به زمين مي رسد، نيز تا حدودي غيرقابل پيش بيني است؛ اما بايستي مراقب بود و از آن ها دوري کرد.

– برخي عوامل به روش زندگي خود انسان مربوط مي شود؛ مثل کشيدن سيگار و تنباکو، نوشيدن مواد الکلي، رژيم غذايي نامناسب و قرارگرفتن در معرض تابش مستقيم نور خورشيد، به ويژه در مناطقي که ميزان تابش بعضي پرتوها بيشتر است، از عوامل قابل کنترل و جلوگيري است (شيخ نژاد، ۱۳۸۹).

قرارگرفتن در مسير عوامل سرطان زا خطر ابتلا به اين بيماري را افزايش مي دهد؛ اما ممکن است فردي در معرض چند عامل سرطان زا قرار گيرد و لي مبتلا نشود. از طرفي هم نمي توان به درستي (۱۰۰ %) نشان داد که چه عاملي باعث سرطان شده است. افراد براساس پيشه اي که دارند ممکن است در معرض مواد سرطان زا قرار بگيرند. بنابراين لازم است رعايت نکات ايمني را بکنند. در چنين مواردي کارفرما هم وظيفه دارد خطرات احتمالي مربوط به کار را به کارکنانش آموزش دهد. در محل کار چنان چه با موادي مثل براده آهن، تراشه هاي چوب، مواد شيميايي گازي شکل هر روز در تماس هستيد، اين مواد از طريق تنفس مي توانند وارد ريه شده و سرطان ايجاد کنند. در اين موارد براي پيشگيري بايد از ماسک استفاده کنيد. در موارد ديگر براي اين که مواد نفتي، رو غني و شيميايي به پوست بدن برخورد نکند، بايد از دستکش استفاده کنيد (شيخ نژاد، ۱۳۸۹).

علايم و عوارض عمومي سرطان چيست؟

کاهش ناگهاني وزن: بيشتر بيماران سرطاني وزن کم مي کنند؛ کم کردن ۵ کيلوگرم وزن ناخواسته، مي تواند ناشي از ناهنجاري باشد. از عوارض سرطان هاي معده، لوزالمعده، مري و شش (ريه) لاغري است (شيخ نژاد، ۱۳۸۹).

تب: تب کردن در بيماران سرطاني بسيار معمول است؛ اما بيش تر در سرطان هاي پيشرفته به وجود مي آيد. تقريباً تمام بيماران سرطاني در مرحله اي کم و بيش تب مي کنند؛ به خصوص وقتي سرطان روي سيستم دفاعي بدن تأثير بگذارد؛ به همين دليل مقاومت بدن در مقابل عفونت ها کمتر مي شود. در بعضي موارد بيمار در مراحل اوليه تب مي کند؛ مثل سرطان هاجکن، سرطاني که در غدد لنفاوي و بيشتر در ناحيه ي گردن به وجود مي آيد.

خستگي: خستگي از عوارض مهمي است که با پيشرفت سرطان افزايش مي يابد؛ به ويژه در سرطان هاي روده ي بزرگ يا سرطان معده ، که بيمار دچار خون ريزي مي شو د- خستگي در مراحل اوليه نيز محسوس است (شيخ نژاد، ۱۳۸۹)…………………….

…………………………

……………………….