مبانی نظری و پیشینه تحقیق برای فصل دوم پایان نامه ارزیابی وضعیت آلودگی ارقام پسته به قارچ آسپرژیلوس فلاووس

۱ – ۲كليات

پسته با نام علمی Pistacia vera L. در سال ۱۷۳۷ توسط لینه نام­گذاری شده است(شیبانی و همکاران، ۱۳۷۴). جنس Pistacia به خانواده سماق(Anacardiaceae) تعلق داشته و گیاهی بومی مناطق نیمه­گرمسیری است. خانواده (Anacardiaceae) مجموعاً از ۷۵ جنس و ۶۰۰ گونه تشکیل شده و گیاهان شناخته شده­ای مانند، سماق(Rhus)، پر(Cotynus)، انبه(Magnifera) و بادام­هندی(Anacardium) وابسته به همین خانواده­اند که در اغلب نقاط گرمسیری یافت می­شوند(حکم­آبادی، ۱۳۹۰).

گياه پسته درختی است که به گفته­ای بومی آسیای­مرکزی و به گفته دیگر بومی آسیای­غربی و آسیای­صغیر است. هم­اکنون گونه­های خودرویی از این گیاه در مناطق گرم وخشک با بارندگی کم و زمستان­های ملایم لبنان، فلسطین، ایران، عراق، ترکیه، هند، جنوب اروپا و نواحی کویری آسیای­مرکزی و آفریقای­شمالی يافت می­شود(فرگوسن، ۱۳۷۸).

در ميان گونه­هاي مختلف پسته گونهPistacia vera L.  تنها گونه تجاری و قابل خوردن جنس Pistacia است که از بین ۱۱ گونه دیگر اين جنس شناسایی شده است. مشخصه عمده تمامی این ۱۱ گونه تولید  ماده­ای به نام سقز (تربانتین) است (ابریشمی، ۱۳۷۳). در تفکیک گونه­ها از یک­دیگر خصوصیات برگ و میوه و گل مدنظر قرار می­گیرد. در بین گونه­های غير­خوراكي ارقامی وجود دارد که به عنوان پایه برای پیوند پسته استفاده می­شوند. پسته به دليل خوشمزه و مطبوع بودن از شناخته شده­ترين مغزهاي درختي در دنياست(حکم­آبادی، ۱۳۹۰).

قدیمی­ترین اثری که از پسته در جهان وجود دارد، قطعه چوب نیم­سوخته­ای مربوط به عصر حجر است که در اطراف شهرستان فسا در استان فارس پیدا شده و هم­اکنون در موزه پاریس نگهداری می­شود(موسسه تحقیقات پسته، ۱۳۸۳). جنگل­های وحشی و خودروی پسته در ناحیه شمال­شرقی ایران و نواحی هم مرز با ترکمنستان و افغانستان سابقه­ای باستانی دارد و تصور می­رود پسته حدود ۳ تا ۴ هزار سال قبل در ایران اهلی و مورد کشت و کار قرار گرفته است. اولین ارقام پسته شباهت زیادی به ارقام وحشی داشتند ولی کم کم بر اثر پیوند، جابجایی و توجه کشاورزان به درشتی میوه­ها ارقام جدید به وجود آمده و بر اساس مکان و افراد نام­گذاری شده است. قدیمی­ترین رقمی که نام آن در کتب مربوط به ماقبل اسلام نیز ذکر شده رقم گرگانی است(پناهی و همکاران، ۱۳۸۱). برخی گسترش پسته در جهان را از ایران می­دانند، بر اساس تحقیقات و مکتوبات بر تولد لوفر، ایران­شناس امریکایی نام درخت پسته در زبان­های یونانی، لاتین، عربی، ترکی، روسی، ژاپنی و بسیاری از زبان­های اروپایی از نام پارسی این درخت اقتباس شده است. در پارسی قدیم این درخت پیستاکو و در پارسی­میانه یا پهلوی پیستاک نامیده می­شده و این لغات بعدها به پسته تبدیل شده است(ابریشمی، ۱۳۷۳).

پسته اهلی (Pistacia vera L.) درختی خزان­کننده است و برگ­های آن اغلب دوتایی و دارای یک جوانه در کنار هر برگ است که ابتدا به شکوفه و سپس به شاخه میوه­دهنده در سال بعد تبدیل می­شود. به این ترتیب میوه­های پسته روی شاخه­های يكساله به طور جانبی رویت می­شود. پسته از منظر گیاه­شناسی جزء میوه­های هسته­دار مانند هلو و زرد آلوست که از سه لایه درون­بر، میان­بر و برون­بر شامل: هسته، گوشت و پوست تشکیل شده اما قسمت خوراکی پسته مانند: بادام ، گردو، فندق و پکان برخلاف هسته­داران شناخته شده لایه درون­بر یا هسته است. پسته مانند خرما گیاهی دو پایه است بدین معنی که گل­های نر و ماده روی پایه­های جداگانه می­روید و تولید محصول به همراهی هر دو پایه با هم وابسته است. گل­های ماده در پسته خوشه­ای و فاقد گلبرگ و شهد (نکتار) است و بر عکس سایر گل­ها زنبور عسل و سایر حشرات گرده­افشان را به خود جلب نمی­کند در نتیجه وجود باد برای تلقیح گل­های ماده توسط گل­های نر ضروری است. گل ماده در پسته دارای یک تخمدان و یک تخمک است. برگ­ها در این گیاه از ۵ تا ۷ برگچه تشکیل شده و قطر تاج درخت حتی به ۱۰ متر نیز مي­رسد. سیستم ریشه پسته با تطبیق کامل با شرایط رویش گیاه محوری و عمودی است و در اعماق زمین به جستجوی آب می­­پردازد و به همین دلیل تا مدت زیادی قادر به تحمل خشکی است. پسته علاوه برتحمل شرایط خشک تحمل بالایی در مقابل آب و خاک شور دارد. این درخت می­تواند دمای ۴۵ درجه بالای صفر و ۲۵ درجه زیر صفر را نیز تحمل کند البته میزان تحمل شرایط نامساعد به مرحله رشدی گیاه وابسته است(فرگوسن، ۱۳۷۸).

جداول ۱ و ۲ شرایط بهینه، قابل­تحمل و نامناسب شاخص­هاي محیطی و کیفیت آب و خاک را براي پرورش پسته بیان می­دارد(غیبی و جوادی خسرقی، ۱۳۸۴).

جدول شماره ۱ –۱ شاخص­های محیطی برای کاشت پسته

با توجه به میزان بالای خسارت عوامل خسارت­زای محیطی مانند سرمای دیررس یا گرمای زودرس بهاره ضروری است انتخاب رقم مناسب با بررسی و مطالعه کافی صورت پذیرد.

جدول شماره ۱-۲  شاخص­های آب و خاکی جهت کاشت پسته(غیبی و جوادی خسرقی، ۱۳۸۴)

خاک به عنوان بستر رشد و نمو و آب به عنوان حلال و انتقال­دهنده تمام مواد و عناصر غذایی لازم جهت فتوسنتز به جز کربن از اساسی­ترین فاکتورهای استقرار و رشد گیاهان می­باشد و توجه به این نکته به علت تنوع بسیار در شرايط مرتبط با خاك و آب براي احداث باغ و كاشت پسته بسيار ضروري است. درخت پسته در خاک­های غنی، شنی لومی با عمق زیاد و Ec آب و خاک مناسب محصول بالایی تولید می­کند، البته شرایط خوب آب و خاک تنها زمانی کارایی دارد که شرایط محیطی مناسبی نیز وجود داشته باشد. در هنگام نامناسب بودن شرایط محیطی و آب و خاکی علاوه بر کاهش تولید در واحد سطح، حساسیت به عوامل خسارت­زا نیز افزایش خواهد يافت. علاوه بر عوامل ذکر شده در فوق عوامل دیگری نیز باید در بررسی­ها مدنظر قرار گیرد،

….

….

….