مبانی نظری و پیشینه تحقیق سبک هویت

مبانی نظری سبک­ هویت

دوران نوجواني از قديم دوراني دشوارتر از دوران كودكي تلقي شده است. شايد به اين دليل كه در اين دوران تغييرات قابل توجهي از نظر جسمي، روان شناختي، شناختي و هيجاني در روابط اجتماعي در نوجوان رخ مي­دهد. تحولات پيچيده علوم، فنون و فرهنگ و ارتباط آن­ها از طريق شبكه­هاي ارتباطي ابعاد گوناگون حيات انسان را تحت تاثير قرار داده و او را با نيازها، شرايط پيچيده و جديد روبرو كرده است(شهرآراي،۱۳۸۴). “رشد در دوره نوجواني ناشي از تعامل عوامل چند گانه زيستي، روان شناختي، اجتماعي، ميان فردي، فرهنگي و تاريخي بوده و توجه به هر يكي از اين عوامل به تنهايي نمي­تواند تصوير درستي از اين تغييرات را به ما ارائه دهد. افراد در اين مرحله سني در معرض بسياري از اين مشكلات رفتاري و رواني قرار دارند. در دوره نوجواني ضعف در تصميم­گيري در زمينه­هايي مانند مدرسه، روابط با جنس مخالف و مواد مخدر نتايج منفي­تري از دوران كودكي را در بر داشته همچنين نوجوان بيشتر براي تصميم­گيري­ها و نتايج كارهاي خود نسبت به دوره كودكي مسئول مي­باشد” (پترسون، ۱۹۸۸؛ به نقل از دستجردی، ۱۳۸۶). هيچ چيز در دنيا براي نوجوان و جوان به اندازه سوالاتي كه به هويت او مربوط مي شود نگراني و دلواپسي ايجاد نمي­كند. اين كه او به گمان خويش، چگونه انساني است و درباره استنباط ديگران درباره خود چه احساسي دارد، او را براي ((تسلط بر خود)) به تلاش وا مي دارد. درك هويت خود مستلزم تقابلي رواني – اجتماعي است. به عبارت ديگر نوجوان بايد بين تصويري كه از خودش دارد و تصويري كه از استنباط و انتظار ديگران از خودش دارد، هماهنگي ايجاد كند. نوجوان زماني به ايجاد هويت دست مي­يابد كه ارزش هاي خود را انتصاب و نسبت به اهداف يا افراد خاصي احساس وفا داري مي­كند. “بررسي ها نشان داده اند كه رفتارهاي پر خطر در دوران نوجواني افزايش مي­يابند و گرايش به تنوع رفتارهاي پر خطر و يا پرداختن به چندين رفتار پرخطر با هم در اين دوران ديده مي شود براي نمونه ممكن است سو مصرف مواد و روابط جنسي ناايمن با هم رخ دهند” (فارل، وانيش، هوارد ، ۱۹۹۲؛ به نقل از دستجردی، ۱۳۸۶).

هويت

در مطالعه شخصیت انسان «هویت» جنبه اساسی و درونی است که به کمک آن فرد با گذشته خود ارتباط یافته، در زندگی احساس تداوم و یکپارچگی می­کند. شکل گیری هویت، ترکیبی از مهارتها، جهان بینی و همانندسازی­های دوران کودکی است که به صورت یک کل کم و بیش منسجم، پیوسته و منحصر به فرد در می آید که برای فرد، حس تداوم گذشته و جهت گیری به سوی آینده را فراهم می سازد. اریکسون بر این باور است که شکل گیری و پذیرش هویت فرد، تکلیفی به طور کامل دشوار و اضطراب­زاست. افرادی که به هویتی قوی دست می­یابند، برای رویارویی با مسائل بزرگسالی آماده می شوند و افرادی که نمی­توانند به چنین هویتی دست یابند، بحران هویت را  تجربه می کنند. چنین افرادی نمی­دانند که چیستند، به کجا تعلق دارند یا می­خواهند به کجا بروند. در نتیجه ممکن است از مسیر بهنجار زندگی، تحصیل، شغل و ازدواج کناره­گیری کنند (کشاورزی، ۱۳۸۸). شکل­گیری هویت تحت تأثیر عوامل بین فردی است که شامل ظرفیت­های ذاتی خود فرد و اکتساب ویژگی­های شخصیتی است. بنابراین همان قدر که شخص با افرادی که مورد احترام او هستند و به نصیحت­های آنها گوش می دهد، همانند­سازی می­کند و همچنین همانقدر که فرد از عوامل فرهنگی که شامل ارزش­های اجتماعی گسترده بوده و فرد در زمان رشد در معرض آنها قرار می گیرد پیروی می کند، شکل گیری هویت او موفقیت­آمیز خواهد بود (نجاین و همکاران، ۲۰۰۷). دستیابی موفقیت آمیز به هویت موجب اولین تکلیف بزرگسالی یعنی رشد احساس صمیمیت حقیقی می شود.ناکامی در دستیابی به هویت به عدم صمیمیت و فاصله گذاری منجر می شود. فاصله گذاری به آمادگی برای فاصله گرفتن از مردم و موقعیت­هایی که ممکن است به طور مناسبی هویت فرد را نقض می کند اطلاق می شود. بنابراین حل موفقیت آمیز مباحث هویت نه تنها برای سلامت فرد مفید است بلکه برای روابط آنها نیز اهمیت دارد. طبق نظر اریکسون صمیمیت اصیل و واقعی تنها بعد از شکل گیری هویت ایجاد می شود. ایجاد مفهومی از خود شرط لازم و قدم اول برای صمیمیت است که به صورت توانایی داشتن روابط دوجانبه با دیگر افراد تعریف می شود. دو جانبه بودن به این مفهوم است که هر دو شخص باید همزمان نیازها، احساسات و افکار دیگری را آن چنان که به نیازها و افکار خود توجه دارند، مورد توجه قرار دهند(شوارتز،۲۰۰۱). باز شناسی مفهوم هويت نيازمند عطف توجه به ((شخصيت)) است. شخصيت عبارتند از: مجموعه­اي از خصوصيات مختلف فرد مانند ساختمان بدني، خلق، رفتار، علايق، گرايش ها و توانايي ها و استعدادهاي فرد. هويت در واقع همان شخصيت است كه مورد آگاهي دروني قرار گرفته. احساس شخصيت را مي توان هويت ناميد. با توجه به اين تعريف بايد به دو نكته تاكيد كرد: هويت امري عقلاني و عاطفي است و تفسيري است سنجيده و قانع كننده از شخصيت و ابعاد آن. هويت از يك سو امري دروني است و از سوي ديگر وابسته به عوامل فراوان بيروني كه بر نگرش و تفسير آدمي اثر مي گذارد (شهرآراي،۱۳۸۴).

هويت و بحران هويت 

سلامت شخصيت در گرو سازگاري آدمي با محيط اجتماعي پيرامون و رعايت امور اجتماعي و نيز تفسير متوازن و سازگار از خود، جامعه و ارزش هاست. هنگامي كه در اين فرآيند خللي وارد شود نابهنجاري و اضطراب رواني نمودار خواهد شد و آن گاه كه اين اختلال مضاعف شود و پيامدهاي ويرانگري بيافريند مي توان آن را بحران ناميد. از اين رو هويت سالم و آرام در جايي معني مي يابد كه شخص از نگرش يك دست و سنجيده اي از خويشتن و جهان بهره­مند باشد و عناصر سازنده شخصيت وي از سازگاري برخوردار باشند (شهرآراي، ۱۳۸۴).

پايه هاي نظريه هويت

الف ) فرويد

فرويد (به نقل از شولتز، ۲۰۰۱)، یکی از اولين روان شناسان نظريه پردازي است كه سوال بنيادي ((تعريف خود)) را مطرح كرد. فرويد بر اين باور بود كه احساس فرد از خود، از درون فكني هاي والدين در طول پديد آيي فرا خود و در پايان تعارض اودپيي شكل مي­گيرد. فرويد نه تنها معتقد بود كه اين درون فكني­ها پايه ((تعريف خود)) فرد در طول دوره كودكي را شكل مي­دهد، بلكه اين همانند سازي ها به طور معناداري در طول نوجواني يا بزرگسالي تغيير نكرده و حفظ مي شود. وي بر اين باور بود كه مفهوم خود فرد، تابعي از فرآيندهاي همانند سازي مهمي است كه در طول سال­هاي پيش دبستاني اتفاق مي افتد.

ب ) اريكسون         

اگر چه فرويد درباره همانندسازي و ديگر فرآيندهاي مشابه هويت مطالبي نوشت، اولين نوشته هاي روان كاوانه كه شكل­گيري هويت را امري فراتر از همانندسازي كودكي و درون سازي والديني تبديل كرد، آن­هايي بودند كه اريكسون در كتاب خود با عنوان ((كودك و جامعه)) آورده است. او بر اين باور بود كه وجود عناصر انتخاب شده هويت، كودك را از نوجوان و بزرگسال متمايز مي­كند. وي بر اين نكته تاكيد مي­كند كه ((انسجام هويت، پايان كودكي را نشان مي­دهد)) (مارسيا، ۱۹۹۳؛ به نقل از شولتز، ۲۰۰۱).

اريكسون معتقد بود كه هر مرحله از رشد رواني – اجتماعي مي تواند به وسيله ابعاد قطبي ويژه اي مشخص گردد. اين كه چگونه افراد به طور موفقيت آميز بحران­هاي دو قطبي را در هر مرحله حل مي كنند، فر آيند رشد سالم يا مخالف آن را تعيين مي كند (شهرآراي، ۱۳۸۴).

به نظر اريكسون، فرآيند رشد تحت كنترل اصل اپي ژنتيك رسش قرار مي­گيرد، اين اصل كه مراحل رشد به وسيله عوامل ارثي تعيين مي­شوند، اما همچنين عوامل محيطي و اجتماعي كه با آن­ها مواجه مي­شويم بر شيوه­هاي تحقق مراحل رشد تعيين شده ژنتيكي تاثير مي­گذارند. بنابراين رشد شخصيت هم تحت تاثير عوامل زيستي و هم عوامل اجتماعي قرار دارد (شولتز، ۲۰۰۱).

……………………………

…………………………

………………………..