پیشینه ومبانی نظری تحقیق اختلال بدشكلي بدن و فراشناخت

درمان فراشناخت

اختلال بدشكلي بدن  و فراشناخت

فراشناخت عبارت است از هر نوع دانش يا فرآيند شناختي كه در آن ارزيابي يا كنترل شناختي وجود داشته باشد. از  يك نظر آن را مي­توان به عنوان يك جنبه­ي عمومي از شناخت در نظر گرفت كه در تمام فعاليت­هاي شناختي نقش دارد. نخستين بار آدرين ولز، درمان فراشناختي را معرفي كرد (Flavell, 1979).

علت پديد آمدن درمان فراشناختي پر نمودن نقص­هاي درمان شناختي بود، اين روش درماني از رفتار درماني شناختي[۱] متفاوت است. زيرا به جاي اين كه درمان شامل چالش با افكار و باورها در مورد تروما و يا مواجهه­هاي مكرر و طولاني مدت با خاطرات مربوط به تروما باشد، شامل ارتباط با افكار به طريقي است كه مانع ايجاد مقاومت و يا تحليل ادراكي پيچيده شود و بتواند راهبردهاي تفكر ناسازگار در مورد نگراني و همچنين نظارت غير قابل انعطاف بر تهديد را از بين ببرد. نظريه­هاي شناختي در مورد آن چه كه باعث به وجود آمدن الگوهاي غير مفيد تفكر مي­شوند توضيحات مختصري ارايه كرده­اند وجود باورهاي منفي به طور مشخص نمي­توانند درباره­ي الگوي تفكر و پاسخ­هاي متعاقب آن توضيحي ارايه دهند. آن چه در اين جا مورد نياز است به حساب آوردن عواملي است كه تفكر را كنترل كرده و وضعيت ذهن را تغيير مي­دهند. اين عوامل اساس نظريه­ي فراشناختي است (Wells, 2000).

تحقيقات مختلف نشان دادند كه بين جنبه­هاي خاصي از فراشناخت با اختلالات روانشناختي رابطه­اي وجود دارد (Wells, 1994). مطالعه­ي  Cooper and Osman (2007)، نشان داد كه افراد مبتلا به اختلال بدشكلي بدن از لحاظ كنترل فكر در مورد بدشكلي ظاهر، باورهاي مثبت و منفي درباره­ي نگراني نسبت به بدشكلي ظاهر، راهبردهاي كنترل فراشناختي، رفتارهاي ايمني نسبت به افكار و تصاوير در مورد بدشكلي ظاهر و عينيت دادن به افكار و تصاوير مربوط به بدشكلي ظاهر خود از افراد گروه شاهد، متفاوت مي­باشند.

تحقيقاتي كه در مورد درمان فراشناختي بر روي اختلالات هيجاني انجام شده­اند عبارتند از مطالعه­ي Wells و همکاران (۲۰۱۲) كه با استفاده از مدل فراشناختي بر روي افراد مبتلا به اختلال اختلال وسواسي جبري دريافتند كه تمام بيماران در پس آزمون، بهبودي معني­داري را در علايم اختلال وسواسي جبري نشان دادند كه اين نتايج در ۳ و ۶ ماه بعد نيز باقي ماندند.

در مطالعه­اي Ross and Van (2008)، با استفاده از مدل فراشناختي ولز جهت درمان اختلال اختلال وسواسي جبري بر روي گروهي از بيماران ( ۶ زن و ۶ مرد) و در دامنه ي سني ۲۱ تا ۵۸ سال دريافتند كه در پس آزمون و در ۳ و ۶ ماه از دوره­ي پيگيري ۷ بيمار، علايم كامل بهبودي را نشان دادند. مطالعاتي نيز كاربرد موفقيت آميز مدل فراشناختي را در درمان اختلال اضطراب منتشر و درمان اختلال استرس پس از سانحه نشان داده­اند.

نظریه و ماهیت درمان فراشناختی[۲]

افکار مهم نیستند، اما پاسخ شما به این افکار مهم­اند. همه، افکار منفی دارند و هرکسی گاهی افکار منفی خود را باور می­کند. اما همه دچار اضطراب، افسردگی و ناراحتی هیجانی پایدار و مداوم نمی­شوند. پرسش مهم این است: چه چیزي افکار را کنترل کرده و تعیین می­کند که آیا فرد می­تواند خود را از شر این افکار منفی رها سازد یا این که در دام ناراحتی عمیق و مداوم گرفتار می­شود؟

فرض کنید که فراشناخت­ها مسئول کنترل سالم و ناسالم ذهن هستند. به علاوه، این اثر بر این اصل استوار است که آنچه هیجان­ها و نحوه­ي کنترل آنها را تعیین می­کند، نه «چیستی» افکار فرد (به چه فکر می کند) بلکه چگونگی تفکّر فرد است. تفکر را می­توان به اُرکستر بزرگی تشبیه نمود که نوازندگان و آلات موسیقی زیادي در آن حضور دارند. براي تولید یک پیش درآمد قابل قبول، وجود دفتر نُت و رهبر ارکستر ضروري است. فراشناخت به مثابه­ي دفتر نُت و رهبر پشت تفکر است.

فراشناخت، کاربرد شناخت درباره­ي شناخت است. فراشناخت فراورده­ها[۳] و فرایندهاي[۴] آگاهی را پایش[۵] (نظارت)، کنترل و ارزیابی[۶] می­کند. براي بسیاري از ما، تجربه­ي ناراحتی هیجانی، گذرا و کوتاه مدت است، چون راه­هاي مقابله­ي انعطاف­پذیر با عقاید منفی ساخته­ي ذهنمان (مانند افکار و باورها) را آموخته­ایم. رویکرد فراشناختی بر این باور است که افراد به این دلیل در دام ناراحتی هیجانی گرفتار می­شوند که فراشناخت­هاي آنها به الگوي خاصی از پاسخدهی[۷] به تجربه­هاي درونی[۸] منجر می­شود که موجب تداوم هیجان منفی و تقویت باورهاي منفی می­شود. این الگو سندرم شناختی-توجهی[۹] خوانده می­شود که شامل نگرانی، نشخوار فکري[۱۰]، توجه تثبیت شده[۱۱] و راهبردهاي خودتنظیمی[۱۲] یا رفتارهاي مقابله­اي ناسازگارانه است. گوشه اي از این الگوي مخرّب را می­توان در پاسخ یکی از بیماران مشاهده کرد. از این بیمار پرسیده شد:

«مهمترین چیزي که در جریان درمان فراشناختی افسردگی آموختی ، چیست؟» او پاسخ داد: «مشکل اصلی من این نیست که افکار منفی درباره­ي خودم دارم، مشکل اصلی نحوه­ي پاسخ­دهی من به این افکار است، دریافتم که عملکرد من مانند ریختن بنزین روي آتش است. من قبلاً متوجه این فرایند نبودم». این بیمار متوجه شد که پاسخ­هایش به افکار منفی خود، ناخواسته به شکل­گیري سبک تفکر ناسازگارانه­اي منجر شده بود که خود انگاره­ي منفی او را تقویت می­کرد.

درمان فراشناختی بر این اصل استوار است که فراشناخت براي درك نحوه­ي عملکرد شناخت و نحوه­ي تولید تجربه­هاي هشیارانه­ي ما درباره­ي خودمان و جهان اطرافمان بسیار مهم است. فراشناخت چیزهایی را که به آن توجه می­کنیم و نیز اطلاعاتی را که واردهشیاري ما می­شوند، تعیین می­کند. همچنین فراشناخت ارزیابی­هاي ما را شکل می­دهد و بر انواع راهبردهایی که براي تنظیم افکار و احساساتمان به کار می­بریم، اثر می­گذارد.

فرض بنیادي درمان­هاي شناختی-رفتاري[۱۳] سنتی مانند نظریه­ي طرحواره­اي[۱۴] بک (بک، ۱۹۷۶-۱۹۶۷) و درمان عقلانی-هیجانی-رفتاری[۱۵] (الیس، ۱۹۶۲ ؛ الیس و هارپر، ۱۹۶۷، ۱۹۷۶) آن است که اختلال یا سوگیري در تفکّر موجب اختلال روانشناختی، می­شود. هر دوي این رویکردها بر نقش محوري باورهاي ناکارآمد تأکید می­نمایند. درمان فراشناختی به عنوان یک اصل کلی با این دیدگاه موافق است و همین امر آن را در زمره­ي درمان­هاي شناختی قرار می­دهد. با این حال، فرق آن با رویکردهاي قبلی در توجه به سبک خاص تفکر و انواع باورهایی است که نظریه­هاي دیگر به عنوان علت اختلال روانشناختی بر آنها تأکید نمی­کنند. سبک تفکر مورد تأکید درمان فراشناختی، تحریف­هاي شناختی [۱۶]مانند معیارهاي مطلق­گرا یا تفکّر سیاه و سفید نیست. سبک مورد توجه درمان فراشناختی، سندرم شناختی-توجه­ی (CAS) است که با درگیري افراطی در تفکر کلامی مداوم و مشغولیت ذهنی به شکل نگرانی و نشخوار فکري مشخص می­شود. این وضعیت با سوگیري توجهی[۱۷] خاص که در آن توجه فرد بر تهدید متمرکز می­شود، همراه است. باورهایی که در درمان فراشناختی حایز اهمیت هستند، شناخت­هاي معمولی[۱۸] مورد توجه در درمان هایی شناختی-رفتاري و عقلانی-هیجانی- رفتاري، درباره­ي جهان، خود جسمانی[۱۹] و خود اجتماعی نیستند، بلکه باورهاي فرد درباره­ي تفکّر (باورهاي فراشناختی[۲۰]) هستند (شفيعي سنگ آتش و همکاران، ۱۳۹۱).

رویکرد درمان شناختی-رفتاري سنتی به اختلال روانشناختی بیان می­کند که این رویدادها نیستند که موجب مشکلات روانشناختی می­شوند، بلکه شیوهي تفسیر این رویدادها باعث بروز مشکلات می­شود. درمان شناختی-رفتاري با معانی که افراد به تجربه­هاي خود نسبت می­دهند، سروکار دارد. این دیدگاه فرض می­نماید که مشکلات روانشناختی نتیجه­ي نگرش­هاي تحریف شده و نادرست فرد نسبت به خود و جهان است. از این رو درمان شناختی-رفتاري به تغییر محتواي افکار و باور شخص درباره­ي درست بودن این محتوا می­پردازد. در مقابل، درمان فراشناختی با شیوه­ي تفکر افراد سروکار دارد و معتقد است که مشکلات افراد، محصول سبک تفکر انعطاف ناپذیر و تکراري در واکنش به افکار، احساسات و باورهاي منفی است. این رویکرد درمانی بر تغییر این سبک پردازشی غیرمفید تأکید می­کند. رویکرد فراشناختی تأکید می­نماید که هرگونه چالش با موضوعات شناختی (محتوا)، به طور انحصاري در سطح فراشناختی رخ می­دهد. براي مثال اگر بیمار افسرده­اي را که معتقد است «من بی­ارزش هستم» در نظر بگیریم، درمانگر شناختی-رفتاري با طرح این سؤال که «چه شواهدي براي این طرز فکرتان دارید؟» به مبارزه با این مسأله می­پردازد. در مقابل، درمانگر فراشناختی می­پرسد: «در ارزیابی میزان ارزشمندي خود، چه نمره­اي به خودتان می­دهید»

……………………….

………………………….

…………………………..