پیشینه ومبانی نظری تحقیق تعريف ازدواج

تعريف ازدواج

تشكيل خانواده و ازدواج واقعه اجتماعي مهمي است كه پايندگي گروهها و زندگي نسل هاي متوالي به آن بستگي دارد. ازدواج ارتباطي است كه داراي تماميت بي نظير و گسترده اي مي باشد، ارتباطي كه داراي ابعاد زيستي، عاطفي، رواني، اقتصادي و اجتماعي است. به عبارت ديگر همزيستي زوجين در درون خانواده، موجب چنان ارتباط عميق و همه جانبه اي مي شود كه بي هيچ شك و شبهه اي قابل مقايسه با هيچ يك از ديگر ارتباطات انسان نمي باشد، به نحوي كه قرار داد ناشي از آن داراي نوعي تقدس شده است. بطور كلي ازدواج را مي توان عملي دانست كه موجب پيوند دو جنس مخالف بر پايه روابط پاياي جنس مي شود و با انعقاد قراردادي اجتماعي مشروعيت پيدا مي كند .بي ترديد يكي از مهمترين تصميم هايي كه در طول زندگي خود مي گيريم، انتخاب شريك زندگي است. ازدواج به عنوان مهمترين و عالي ترين رسم اجتماعي براي دست يابي به نيازهاي عاطفي و امنيتي افراد بزرگسال و به عنوان حفظ بقا نسل بشريت از دير باز همواره مورد تاكيد بوده است. ازدواج را مي توان يكي از مهمترين تصميم گيري ها در زندگي هرد فرد دانست و رضايت مندي از ازدواج يكي از اصلي ترين عوامل تعيين كننده ي كيفيت زندگي و سلامت رواني هر فرد مي باشد .(هالفورد^[۱]،۱۹۹۹٫ ترجمه، تبریزی و همکاران ،۱۳۸۴).

۲-۳۷ رضايت زناشويي

رضايت زناشويي پيوندي دوستانه همراه با تفاهم و درك يكديگر و تعامل منطقي ميان نيازهاي مادي و معنوي همسران است. رضايت زناشويي بنيادي ترين ستون سلامت رواني در خانواده است كه از عامل هاي گوناگون مانند وضع مالي، سن ازدواج، وضع كاري و … اثر مي پذيرد  (سينها و مكرجي^[۲] ، ۱۹۹۰)

رضايت زناشويي يك حالت روحي است كه مزايا و هزينه هاي ادراك شده فرد را از ازدواج با يك شخص خاص منعكس مي كند. هرچه شخص در ازدواج خود با شريك زندگيش احساس كند كه هزينه هاي زيادي پرداخت كرده است، به طور كلي از آن شخص و ازدواج با او رضايت كمتري خواهد داشت. برعكس هرچه بيشتر فكر كند در ازدواج با شريك زندگي خود مزاياي بيشتري بدست آورده است از او و زندگي مشتركشان رضايت بيشتري خواهد داشت. ( اليس و همکاران^[۳]،۱۹۹۴٫ترجمه .صالحی و یزدی،۱۳۷۵)

تعریف  مختلفي براي رضايت زناشويي وجود دارد كه يكي از بهترين تعاريف توسط هاكينز انجام گرفته است وي رضايت زناشويي را اين چنين تعريف مي كند: احساسات عيني از خشنودي، رضايت و لذت تجربه شده توسط زن يا شوهر زماني كه همه جنبه هاي ازدواجشان را در نظر مي گيرند، رضايت يك متغيير نگرش است وبنابراين يك خصوصيت فردي زن و شوهر محسوب مي شود. طبق تعريف فوق، رضايت زناشويي در واقع نگرشي مثبت و لذت بخش است كه زن و شوهر از جنبه هاي مختلف روابط زناشويي دارند.(اليس و همکاران ،۱۹۹۴٫ترجمه .صالحی و یزدی،۱۳۷۵ )

۲-۳۸ چارچوب نظري پژوهش در زمینه رضایت زناشویی

درمورد رضايت زناشويي، محققان اين رشته، نظريه هاي مختلفي دارند، هركدام از اين نظريه ها به ازدواج و زندگي مشترك از يك بعد نگاه مي كنند. برخي به دوام ازدواج واينكه تداوم زندگي مشترك در همسران به چه شكل درمي آيد، برخي به ازدواج به عنوان يك مدل اقتصادي مي نگرند كه چناچه پاداش در ازدواج بيشتر از هزينه هاي آن باشد، رضايت بيشتري در زندگي وجود خواهد داشت. بعضي هم مراحل مختلف يك زندگي  مشترك را از ابتدا تا انتها بررسي مي كنند، اينكه زندگي در هر دوره دستخوش چه تغييراتي مي گردد، و دسته اي از اين نظريه پردازان هم به باورها و عقايدي كه زوجين در زندگي مشترك دارند، مي پردازند.

۲-۳۸-۱ نظریه عقلانی – هیجانی الیس :

نظریه عقلانی هیجانی معتقد است که اختلال زناشویی به طور مستقیم به اعمال طرف دیگر یا به رفتار همسر مربوط نمی شود بلکه بیشتر به خاطر نظر و عقیده ای است که زن و شوهر در این رفتار دارند، بنابراین این نظریه در رابطه، به افراد توجه دارد. یعنی به جای اینکه تنها تعاملات یا تنها سیستمی که زن و شوهر در آن هستند موردنظر باشد این رویکرد افراد را مورد اصلی در اختلال می داند، احساسات و رفتارهای آشفته ای که در روابط وجود دارد صرفاً معلول رفتار غلط یکی از طرفین یا هر دو آنهاست. به عبارت دیگر این نظریه پیوسته به احساسات و  اعمال زن و شوهر توجه دارد اما به طور اخص، به تفکر هر یک از آنها می پردازد. این تفکر است که درحد وسیعی منجر به خشم و دیگر هیجانات و تعاملات آشفته می شود.

۲-۳۸-۲ نظریه چرخه زندگی زناشویی:

شواهد حاکی از آن است که در ازدواج دوره های خاصی وجود دارد که سطح رضایتمندی پایین تر یا بالاتر از سایر دوره هاست. نظریه چرخه زندگی زناشویی با تقسیم بندی مراحل زندگی و تغییرات و تنشها و نقشهای خاص هر مرحله به بررسی تفاوتها در سطح رضایتمندی زناشویی که ناشی از تغییارت دوره های مختلف است می پردازد. این نظریه هر مرحله از چرخه زندگی را محصولی از توالی منظم وقایع قبلی می داند، چنین رویکردی برای توجیه تأثیرات چرخه زندگی بر روابط هم مفید می باشد. ( اليس و همکاران^[۴] ،۱۹۹۴٫ترجمه .صالحی و یزدی ،۱۳۷۵ )

برسي كوبر^[۵] و هاروف^[۶] (۱۹۹۲)، در مورد ازدواج هاي موفق و رضايت بخش منجر به توسعه يك طبقه بندي از ازدواج هاي بادوام شده است و پنج مدل از روابط، مشخص گرديده است كه بشرح زير مي باشد :

۱ – مدل فقدان و كم تحريكي حيات و زندگي :انطباق و جور شدن به ميزان كم كه همسران نه تنها در تعارضات بلكه در علايق نيز اين چنين هستند. در اين مدل هرچند اشتياق و علاقه سالهاي اوليه كمرنگ شده است اما به نظر مي رسد كه طرفين علاقه مند به ترك رابطه باشند .

۲ – مدل خو گرفته با تعارض :اين دوره با درگيري و مشاجره زياد مشخص مي شود و طرفين با خوبي اين جنگ و جدال را تحمل مي كنند هرچند كه اين مساله واقعاً براي آنها لذت بخش نمي باشند .

۳ – مدل هم خويي منفعلانه :انطباق و سازش راحت و بي دردسر است، در اين مدل زوجين مانند روابط با ديگران به راحتي با يكديگر جور مي شوند.

۴ – مدل كلي: ويژگي اين مدل هميشه در كنار يكديگر بودن و داشتن علايق متقابل شديد است .

۵ – مدل حيات – زندگي :در اين مدل هرچند طرفين تا حد زيادي با يكديگر وابسته هستند اما يكديگر را محدود نمي كنند و در مقايسه با مدل كلي به يكديگر فرصت بيشتري براي رشد و پيشرفت شخصي مي دهند. ( ستیر ، ورجینا،۱۹۹۷).

۲-۳۸-۳ نظريه مدل اجتماعی نای :

يكي از نظريه هاي مهم در زمينه ازدواج و خانواده كه توجيه مناسبي براي روابط رضايت بخش و بالعكس مي باشد، نظريه مبادله اجتماعي ناي (۱۹۷۸)، است. اين نظريه مبتني بر يك مدل اقتصادي از رفتار انساني است و فرض اساسي در نظريه فوق اين است كه روابط با پاداشهاي بيشتر و هزينه هاي كمتر رضايتمندي بيشتري را ايجاد خواهد كرد و دوام بيشتري خواهند داشت. شواهدي وجود دارد كه دوام يك رابطه با سطح كلي پاداشهاي موجود مرتبط مي باشد. اين نظريه اشاره به اين مطلب دارد كه هركس منابع شخصي مانند پول، دانش، استعداد، عاطفه و … دارد كه براي پاداش مناسب به ديگران از اين منابع استفاده مي كند. چنين منابعي مي توانند منابع قدرت در تصميم گيري زوجين باشد .

نظر به مبادله اجتماعي مي تواند به طور گسترده اي براي كمك به زوجين در موقعيت هاي داراي تعارض استفاده شود. اكثر درمانهاي موفق زناشويي به حداكثر سازي جنبه هاي پاداش دهنده روابط و به حداقل رساندن موانع تاكيد مي كند.( برنشتاین، برنشتاین، ۱۹۹۸، ترجمه، پور عابدینی نائیینی ،۱۳۸۰).

۲-۳۸-۴ دیدگاه ژست اسپری :

ژست اسپری می گوید اغلب جامعه شناسان خانواده معتقدند، ازدواج نظامی است که تمایل به ثبات، سازگاری و هم آهنگی برای رضایتمندی دارد و بیشتر روی ثبات و هماهنگی برای حل مشکلات زندگی تکیه می کنند. از طرف دیگر وی متذکر می شود که از نظر جامعه شناسان در حقیقت، ثبات همان هماهنگی است در حالی که این دو مفهوم می تواند از یکدیگر به کلی جدا باشد .

انتخاب ثبات به عنوان هدف مطلوب ازدواج، ناشی از پذیرش بعضی از ارزشهای مربوط به خانواده و ازدواج است. ثبات می تواند ناشی از پذیرش یک هنجار اجتماعی باشد و یا از ارزشهای شخصی حاصل شود. از طرف دیگر ،جامعه شناسان خانواده تاکنون خانواده را جایگاه توافق، تعادل و هم آهنگی فرض کرده اند، که مرتبط با مفاهیمی است که مترادف با ثبات است. ولی اسپری می گوید، بسیاری از ازدواج ها ثبات دارند، ولی بین زن و مرد هم آهنگی و رضایتمندی وجود ندارد. وتعارض های دائمی بین آنها دیده می شود در نتیجه اسپری نوع دیگری از چهارچوب مفهومی را برای مطالعه خانواده پیشنهاد می کند. به این صورت که خانواده به مثابه یک ارگانیسم نیست که هدفش رسیدن به هماهنگی یا ثبات باشد. بلکه، گروهی است که در آن منافع افراد باهم در تعارض اند. و در عین حال اتحادها به خاطر هدف های مشترک تثبیت می شوند. خانواده فرآیندی است از کوشش های دائم برای حفظ هم آهنگی که ناشی از یک نظام مبادله و موافقت که قطعی نیست، که مشکلات در درون آن می تواند مذاکراتی را به وجود آورد، لیکن همیشه می تواند مورد مذاکره مجدد قرار گیرد.

…………………………

………………………….

………………………..