پیشینه ومبانی نظری تحقیق سبک های مقابله با استرس

سبک های مقابله با استرس[۱]:

بطور کلی تنش یا فشار روانی یکی از فعال ترین حوزه های پژوهشی(۴۰۰۰۰ تحقیق درهمین دهه) در سال های اخیر بوده است و قرن اخیر را عصر فشار روانی نامیده اند(کارلیل و وودز[۲]،۲۰۰۲).

درچهل سال گذشته تا کنون نتایج پژوهش های مختلف نشان داده اند که فشارهای روانی مربوط به کار فقط علت بیماری و غیبت نیستند، بلکه بر جابه جایی کارکنان و کاهش کارآمدی و عملکرد آن ها در سازمان نیز موثرند(کلارکسون، هودکینسون[۳]،۲۰۰۷). برای مقابله با این مسئله چندین سال است که روش های مدیریت استرس به منظور آموزش افراد جهت چگونگی پیشگیری، کاهش و همچنین مقابله و سازگاری با فشار روانی تدوین گشته است. مدیریت استرس در کار، فرایند پیوسته ی نظارت، تشخیص و پیشگیر از محرک های تنش زای مفرط است که اثرات مضری بر بازدهی کارکنان و مدیران دارند. این محرک های تنش زا بیشتر تابع محیط و ادراک فرد از محیط هستند(رایتنو و کلاینر[۴]، ۲۰۰۴).

۲-۱۲-۱-تعریف سبک های مقابله با استرس :

• سبک های مقابله ای به تلاش های شخص برای کنترل موقعیت استرس زا گفته می شود(اوره [۵]و همکاران، ۲۰۰۳).
• سبک های مقابله ای مجموعه ای از تلاش های شناختی و رفتاری فرد است که در جهت تغییر و تفسیر و اصلاح یک وضعیت تنش زا به کار می رود و منجر به کاهش رنج ناشی از آن می شود(کارور[۶] و همکاران،۱۹۹۳).
• سبک های مفابله ای تلاش مستمر به منظور سازگارشدن افراد با وضعیت نامتعادل است. در صورت استفاده از سبک های مقابله موثر، هیجانات تعدیل شده و استرس برطرف می گردد(زوپیریا گورستید[۷]و همکاران، ۲۰۰۷).
• راهبردهای مقابله مجموعه ای از پاسخ های رفتاری و شناختی است که هدفشان به حداقل رساندن فشارهای موقعیت استرس زاست(لازاروس وفولکمن، ۱۹۸۴،به نقل از کولینز، ۲۰۰۸).
• سبک های مقابله با استرس به راهبردهای شناختی و رفتاری که افراد برای جلوگیری، مدیریت و کاهش استرس به کار می برد گفته می شود(اندلر و پارکر،۱۹۹۰).

فرایند مقابله عمدتا از فعالیت ها و اقدامات شناختی و رفتاری فرد برای مدیریت استرس تشکیل می شود. محققان، مقابله را تعادل تلاش هوشیاری برای مواجهه با مطالبات استرس زا می دانند. در این مقابله پاسخ های رفتاری آموخته شده، از طریق محدود سازی اهمیت موقعیت خطرناک یا ناخوشایند (مطالبات استرس زا)، استرس را کاهش می دهد. گرچه راهبردهای مقابله ، فعالیت های بسیاری را شامل می شوند، اکثر آنها مبین تلاش برای بهبود یک موقعیت دشوار مثل طراحی نقشه و اقدام عملی(مقابله مسئله مدار)، یا برای تنظیم درماندگی هیجانی مثل جستجوی دیگران برای حمایت عاطفی یا کاهش شدت دشواری موقعیت از نظر شناختی(مقابله هیجان مدار) هستند(راجرز[۸] و همکاران، ۲۰۰۶).

۲-۱۲-۲-رویکردهای اولیه به فرآیند مقابله

این رویکردها سه سبک اصلی را متمایز می کنند که عبارتند از :

1. سبک مقابله مسئله مدار که وجه مشخص آن عملکرد مستقیم برای کاهش فشار ها یا افزایش مهارتهای مدیریت استرس است.
2. سبک مقابله ای اجتناب مدار که ویژگی اصلی آن اجتناب از مواجهه با عامل استرس زاست.
3. سبک مقابله هیجان مدار که وجه مشخصه ی آن را راهبردهای شناختی ای است که حل یا حذف عامل استرس زا را با دادن نام و معنی جدید به تاخیر می اندازد(بیلینگر و موس[۹]، ۱۹۸۱؛ زیدنر و اندلر[۱۰]، ۱۹۹۶).

۲-۱۲-۳-رویکردهای جدید به فرآیند مقابله

طبقه بندی های جدیدتر چهارسبک مقابله شامل منطقی، گسسته، هیجانی و اجتنابی را توصیف کرده اند. مقابله منطقی به عنوان راهکارهای مسئله مدارو مقابله ی گسسته به عنوان رویکردی که بر اساس آن فرد از نظر شناختی از مشکل فاصله می گیرد تا از این طریق با آن مواجهه شود و تاثیر بالقوه ی هیجان را کاهش دهد تعریف می شود. مقابله منطقی و گسسته، بطور کلی سبک های کارآمد و مقابله هیجانی و اجتنابی غالبا سبک های ناکارآمد محسوب می شوند(روجر، جرویس و نجاریان[۱۱]، ۱۹۹۳).

لازارروس و فولکمن استرس را به عنوان یک رابطه پویا و دوطرفه بین شخص و محیط تعریف می کنند. آنها سبک های مقابله با استرس را به دودسته کلی مسئله محور و هیجان محور تقسیم می کنند و مطرح می کنند که افراد از هر دو نوع سبک مقابله در مواجهه با موقعیت ها استفاده می کنند . مقابله ای که فشارهای هیجانی را تشکیل می دهد به عنوان هیجان محور و مقابله ای که در آن فرد تلاش می کند تا عوامل به وجود آورنده این فشارهای هیجانی را تغییر دهد به عنوان مقابله مسئله محور تعریف می شود(لازارروس و فولکمن، ۱۹۸۴، به نقل از کولینز[۱۲]، ۲۰۰۸).

بطور کلی مطالعات نشان می دهند که استفاده از سبک های هیجان محور در مقابله با موقعیت های استرس زا با سطح بالایی از فشار روانی در موقعیت ها همراه است ، در حالیکه استفاده از روش های مسئله محور با سطح پایینی از استرس و فشار روانی در موقعیت ها همراه می باشند(فلتون و رونسون[۱۳]، ۲۰۰۴؛ استنتون، تنن، افلاک و مندولا[۱۴]، ۲۰۰۸).

بنابراین راهبردهایی که فرد برای مقابله برمی گزیند، بخشی از نیمرخ آسیب پذیری وی به شمار می روند. به کاربردن راهبردهای نامناسب در رویارویی با عوامل فشارزا می تواند موجب افزایش مشکلات گردد، در حالی که راهبردهای درست مقابله ای می تواند پیامدهای سودمندی در موقعیت های مختلف در پی داشته باشد(بن روژ  و رشف[۱۵]،۲۰۰۳).

پژوهش های انجام شده در داخل کشور:

در پژوهشی قلائی در سال ۱۳۹۰ به بررسی ارزیابی مدل باورهای خودکارآمدی معلمان بعنوان تعیین کننده میزان رضایت شغلی آنها در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پرداخت و  به این تنایج دست یافت که خودکارآمدی معلمان بطور مستقیم بر میزان رضایت شغلی آنان تاثیر دارد و همچنین میزان خودکارآمدی در معلمان رابطه ای مثبت و قوی با میزان نمرات پیشرفت تحصیلی دانش آموزان داشت (قلائی، ۱۳۹۰)………………………

…………………………….

………………………..

[۱] .coping  style

[۲].Carlyle& Woods

[۳] .Clarkson & Hoodgkinson

[۴] .Raitano & Kleiner

[۵] .Avero

[۶] .Carver

[۷] .Zopiria Gorostidi

[۸] .Rogers

[۹] .Billings & Moos

[۱۰].Zeidner & Endler

[۱۱] .Roger, Jarvis & Najarian

[۱۲].Collins

[۱۳] .Felton & Revenson

[۱۴].Stanton. Tenen, Affleck & Mendola

[۱۵] .Ben-zur & Reshef