مبانی نظری و پیشینه تحقیق برای فصل دوم پایان نامه بررسی رابطه استفاده از اخبار ساعت ۲۱ شبكه يك و مشاركت سياسي

۱–۱-۲)مبانی مشارکت سیاسی

این مبانی به اختصار عبارت‌اند از:

۱ .مدنی بودن انسان: انسان بالطبع مدنی یا سیاسی است. زندگی سیاسی براساس روابط مبتنی بر اطاعت پذیری و فرمانروایی انسان‌ها با یک‌دیگر امکان پذیر می‌گردد و در این فرآیند، فرد و جامعه بر یک‌دیگر تأثیر می‌گذارند. در نتیجه، افراد بایستی با مشارکت فعال خویش در سرنوشت خود و جامعه، دخالت کرده و در چگونگی اداره‌ی امور کشور تأثیر گذار باشند چرا که اگر در تعیین سرنوشت خود مشارکت نداشته باشند بر اساس سنت‌های موجود در عالم خلقت، دیگران با سلطه برآن‌ها، برای آن‌ها تصمیم‌گیری خواهند کرد و هر طوری که بخواهند با سیاست‌گذاری و تنظیم اداره‌ی امور، آن‌ها را به دنبال خود می‌کشند و چه بسا که آن‌ها را به ورطه‌ی هلاکت بیندازند.

۲٫خردمند بودن انسان: خرد و عقل انسان که حاصل آن اندیشه، تعقل و تدبیر است. ضرورت همکاری و تعاون در امور مشترک را مورد توجه و تأیید قرار داده است. براین اساس کنش‌های مربوط به مشارکت همگانی رفتارهایی معقول و هدفمندند و این بدین معناست که قصد مردم این است که به دلیل خردمند بودن از راه ابزارهای مناسب به نتایج خاصی برسند.

3. منافع عمومی و مشترک: انسان‌ها در زندگی دارای منافع مشترک و عمومی هستند که رسیدن به آن‌ها جز از راه اقدام جمعی و همراه با مشارکت ممکن نیست. به علاوه انگیزه‌های متفاوتی هم‌چون کار به خاطر منافع عمومی، احساس وظیفه، علاقه به کار با دیگران، کسب محبوبیت بین دیگران، برخورداری از احترام و قدردانی دیگر شهروندان و یا دست‌یابی به اهداف جمعی، افراد را به مشارکت در حوزه‌های سیاسی و اجتماعی ترغیب می‌کند. به بیانی: رابطه‌ی متقابل و انتظار از یک‌دیگر حوزه‌ی گسترده‌ای برای مشارکت سیاسی فراهم ساخته که عملکرد فرد در سازمان‌ها و نهادهای جامعه را در گستره‌ی مشارکت سیاسی قرار می‌دهد. )اپتر، دیوید ای ، ترجمه‌ی محمدرضا سعید آبادی: ۱۳۸۰(.
4. اصل حاکمیت عمومی: مشارکت سیاسی به منظور اعمال حق حاکمیت مردم در تعیین سرنوشت خود، امری لازم و ضروری است. اگر مردم برای تعیین سرنوشت خود در صحنه حاضر نباشند و بار مسؤولیت را به گردن دیگران بیندازند، حق حاکمیتشان در تعیین سرنوشت از بین می‌رود. طبق سنت‌های اسلامی هر کس در این راه تلاش کند، به اندازه‌ی سعی و کوشش خود می‌تواند در تعیین سرنوشت خویش مؤثر باشد.
5. مسؤولیت شرعی و دینی: اهمیت مشورت و مشاوره، همکاری و همگامی در انجام امور در اسلام مورد تأکید قرار گرفته است وآیات بسیاری وجود دارند که به طور شفاف و روشن حاوی پیام‌هایی در این مورد هستند. به عنوان نمونه: «… وَشاوَرهُم فی الأَمرِ فإذَا عَزَمتَ فَتَوَکَّل عَلَی الله إِنَّ الله یحِبُّ المُتَوَکِّلین)سوره‌ی آل‌عمران، آیه‌ی (۱۵۹و در کارها با آنان مشورت نما، لیکن آنگاه که خود تصمیم گرفتی با توکل به خدا آن را انجام ده که خدا آنان را که بر او اعتماد کنند، دوست دارد.» یا: «وَالَّذینَ استَجابُوا لِرَبِهِم وَاقَامُواالصَّلوه و أَمرُهُم شُورَی بَینَهُم وَ مِمّا رَزَقنَهُم ینفِقُونَ؛[سوره‌ی شوری، آیه‌ی ۳۸ (و آنان که امر خدا اجابت کردند و نماز را به پای داشتند و کارشان را به مشورت با یک‌دیگر انجام می‌دهند و از آنچه روزی آن‌ها کردیم به فقیران انفاق می‌کنند.» یا پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرماید: «مردم همگی کسان خدایند …»[ نهج الفصاحه (سخنان پیامبر اسلام)، گردآوری و ترجمه‌ی ابوالقاسم پاینده، تهران، جاویدان، ۱۳۸۵ (.امام علی(علیه‌السلام) نیز در نامه‌ی معروف خود به مالک اشتر می‌فرماید: «بدان که رعیت را صنف‌هایی است که کارشان جز به یک‌دیگر اصلاح نشود و از یک‌دیگر بی نیاز نباشند.»)نهج البلاغه، گرد آوری سیدشریف رضی، ترجمه‌ی عبدالمحمد آیتی، تهران: بنیاد نهج البلاغه، ۱۳۷۸ (بنابراین با توجه به مبانی یاد شده، مشارکت امری انسانی و در عین حال ضروری و لازم برای بشر است.

۲–۱-۲)تاريخچه مشاركت سياسي

از قرن شانزدهم ميلادي و به دنبال فروپاشي نظام سياسي كليسا و ورود نظريه قرارداد اجتماعي به مباحث سياسي و تاكيد متفكران عصر روشنگري بر دخالت مردم در تعيين سرنوشت خود ،بحث مشاركت سياسي و جامعه مدني وارد ادبيات سياسي مغرب زمين شد.

بر پايه آموزه هاي عصر روشنگري و نظريه قرارداد اجتماعي مشاركت سياسي به معناي درگير شدن فرد در سطوح مختلف فعاليت در نظام سياسي با اجتماعي شدن سياست رابطه نزديكي پيدا كرد.(راش،مايكل،۱۳۷۷)

۳–۱-۲)براي مشاركت دو نظريه كلان مطرح است

الف)نظريات وبري

ب) نظريات رفتاري

۱- نظريه هايي كه منشاء وبري دارنديعني از طريقي به نظريه هاي ماركس وبر برمي گردد و در آن ها بر سيستم اعتقادات،باورها،گرايش ها و انديشه هاي فرد تاكيد شده است.درباره مساله مشاركت طبق نظريه هاي وبري فرض بر اين است كه اگر مشاركت به عنوان يك كنش اجتماعي در نظر گرفته شود اين كنش برگرفته از وجوه فرهنگي هر جامعه است و تحت تاثير عناصر گوناگون موجود در سيستم فرهنگي جامعه قرار مي گيرند.

تصور و پنداشتي كه افراد و كنش گرها دارند به شدت در رفتار آنها در زمينه مشاركت موثر خواهد بود . در واقع هنگامي كه در جامعه اي رفتار مشاركتي وجود ندارد يا گرايش به مشاركت اندك است،ريشه آن بر سيستم ديدگاه هاي آن جامعه و فرد در ارتباط با فرهنگ ،باورها و تصوري كه نسبت به محيط و پيرامون خود دارد برمي گردد. هر قدر باورها ،گرايش ها و وفرهنگ اجتماعي احساس بي قدرتي را در افراد تقويت كند گرايش آنها به مشاركت كاهش مي يابد افرادي كه كاملا احساس بي قدرتي مي كنند اعتماد به نفس خود را در عرصه اجتماعي از دست داده و كم تر مشاركت دارند(علوي تبار،۱۳۷۸:۱۲ )

۲-نظريه هاي مشاركت بر جنبه هاي رفتاري تاكيد دارد .در اين نظري ها بخش اعظم رفتار به جاي اينكه حاصل باورها و گرايش ها باشد ، نتيجه سود و زياني است كه يك رفتار در خود دارد، به اين معني كه پاداش ها و مجازات هايي كه در برابر انجام يك رفتار نصيب شخص مي شود،تعيين كننده ادامه رفتار اوست . در واقع براي اين گونه افراد اين مساله مهم است كه در صورت نشان دادن گرايش هاي مشاركتي ،نظام اجتماعي چقدر آنها را تنبيه مي كند يا پاداش مي دهد . اين افراد عقلايي رفتار مي كنند و با محاسبه هزينه و فايده هاي مشاركت يا عدم مشاركت در تصميم گيري اقدام مي نمايند(همان)

۱-۲-۲)ديدگاه ها در مورد مشاركت سياسي

برای تبیین مشارکت سیاسی و اصولاً هر گونه رفتار سیاسی در کلی‏ترین سطح دو دیدگاه رقیب وجود دارد: انتخاب عاقلانه و مکتب جامعه شناختی. در مکتب انتخاب عاقلانه که آنتونی داونز۲ مهمترین نظریه‏پرداز آن است، هر گونه رفتار سیاسی حاصل تصمیم فردی بازیگر است که به طور عاقلانه از میان گزینه‏های مختلف که در یک وضعیت خاص پیش روی اوست گزینه‏ای را انتخاب کند که به بهترین نحو اهداف او را تأمین می‏نماید. آنتونی داونز در چهار چوب مکتب انتخاب عاقلانه تبیینی تئوریک از رفتار رأی دهی مردم ارائه داده است که می‏تواند به برخی انواع دیگر مشارکت سیاسی نیز قابل تعمیم باشد۳٫ هر رأی دهنده بالقوّه بر اساس محاسبه عقلانی عمل می‏کند و در جریان مبارزه انتخاباتی با ارزیابی دولتی که بر سر کار بوده و مقایسه آن با ادعاها و برنامه‏های احزاب مخالف و با در

…..

…..