مبانی نظری وپیشینه تحقیق سبک زندگی

سبک زندگی

پیشینه مطالعه

تحقیقات صورت گرفته در داخل و خارج کشور:

• در مطالعه ای که در کشور چین انجام شده با عنوان ” سبک زندگی و کیفیت زندگی مرتبط با سلامتی در بین کارمندان دولت” که یک مطالعه مقطعی بوده و نتیجه ای که از این مطالعه حاصل شد این بود که بین فاکتورهای کیفیت زندگی مرتبط با سلامتی با فاکتورهای سبک زندگی که شامل سیگار کشیدن،تغذیه، خواب، مصرف الکل،صبحانه،ورزش، بی تحرکی و ساعات کار، همبستگی معنی داری وجود دارد.وسبک زندگی بر روی کیفیت زندگی کارمندان تاثیرگذار بوده است (جونکیو^[۱]، ۲۰۱۲: ۷).

در این تحقیق فاکتور های سبک زندگی که در ارتباط با کیفیت زندگی بررسی شده است، بیشتر عوامل زیستی بررسی شده است و به عوامل روحی و اجتماعی توجه زیادی نشده است. در حالی که در بررسی سبک زندگی از نوع ارتقا دهنده سلامت، تمام عوامل زیستی، اجتماعی و روانی به صورت جامع پرداخته شده است.

• در مطالعه ای دیگر با عنوان”سبک زندگی و کیفیت زندگی بیماران ام اسی در کشور انگلستان” نشان میدهد که تغیر سبک زندگی می تواند تاثیرمثبتی داشته باشد بر روی کیفیت زندگی بیماران. تغییر مجدد و اصلاح سبک زندگی شامل تغذیه و دریافت ویتامین D و امگا ۳ ، ورزش و قرار گرفتن در معرض خورشید و همچنین تکنیکهای کاهش استرس باعث بهتر شدن کیفیت زندگی بیماران میشود(هادکیس ۲۰۱۲,).

این تحقیق بر روی بیماران که یک گروه خاص را شامل می شود، انجام گرفته است و نتایجش را نمی توان به آحاد جامعه تعمیم داد از این رو در مطالعه حاضر بر آن شده ایم تا این موضوع را با جامعه آماری دانشجویان که قشر فعال و نیروی پتانسیل جامعه را تشکیل می دهند انجام دهیم.

• در یک مطالعه صورت گرفته در کشور فرانسه با عنوان ” تاثیر فاکتورهای سبک زندگی برروی کیفیت زندگی بزرگسالان” نشان میدهد که متغیرهای سبک زندگی مانند سیگار، تغذیه، ورزش و استرس بر روی کیفیت زندگی بزرگسالان تاثیر می گذارد(متزه ، ۲۰۰۲).
• در مطالعه ای دیگر با عنوان “کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در بیماران مزمن کبدی” که در داخل کشور انجام شده با هدف تعیین عواملی که میتواند کیفیت زندگی این بیماران را تحت تاثیر قرار دهند.بیماری مزمن کبدی از کیفیت زندگی بیماران به خصوص از بعد مشکلات جسمی می کاهد ولی شدت و مدت هپاتیت مزمن، تاثیر چندانی بر روی کیفیت زندگی ندارد. افراد مسن، مردان مجرد و مردان بدون تحصیلات دانشگاهی، به صورت معنی داری ^[۲]از کیفیت زندگی پاین تری برخوردار بودند(هادی و همکاران،۱۳۸۹).
• از دیگر مطالعاتی که در داخل کشور صورت گرفته با عنوان ” ارزیابی کیفیت زندگی مرتبط با سلامتی در سالمندان” که با ابزار۳۶ SFانجام شده و در مجموع نشان می دهد که سطح کیفیت زندگی سالمندان نامطلوب می باشد و لذا نیاز به توجه بیشتر متصدیان امر سلامت سالمندان در برنامه ریزی جهت ارتقای آن می باشد(ادیب،۱۳۸۷).
• در پژوهشی با عنوان ” بررسی رابطه عملکرد خانواده اصلی و کیفیت زندگی در بین دانشجویان ” که توسط محمد قمری و امیر حسین خوشنام در سال ۱۳۹۰ انجام شده با هدف تعیین رابطه عملکرد خانواده اصلی و کیفیت زندگی و نوع روش توصیفی است بر روی ۳۱۷ دانشجو از بین کلیه دانشجویان انجام شد. بین متغیر اختلال در عملکرد خانواده و کیفیت زندگی دانشجویان رابطه معکوس وجود دارد و بین اختلال در هر یک از ابعاد عملکرد خانواده و کیفیت زندگی دانشجویان رابطه معکوس وجود دارد.۱۴ درصد از تغییرات کیفیت زندگی در دانشجویان را ابعاد عملکرد کلی و کنترل رفتار تبیین می کنند(قمری، ۱۳۹۰).
• در تحقیقی با عنوان” رابطه تفکر خلاف واقع و کیفیت زندگی در بین دانشجویان” در سال ۱۳۸۸ توسط محمد باقر کجباف و مهدیه سادات خشوعی انجام گرفته با تعداد ۱۸۳ دانشجو با روش تصادفی از دانشگاه اصفهان انتخاب شدند و با مقیاس تفکر خلاف واقع برای حوادث منفی مورد آزمون قرار گرفتند و نتایج نشان داد که تفکر روبه بالا بدون ارجاع با سلامت جسمانی رابطه مثبتی دارد. و به طور کلی سلامت روانی و روابط اجتماعی و سلامت محیط که جزو متغیرهای این کار بود با کیفیت زندگی دانشجویان رابطه مثبت بالایی داشتند( کجباف وخشوعی،۱۳۸۸)
• در تحقیقی با عنوان بررسی کیفیت زندگی دانشجویان که در دانشگاه گیلان توسط رضا سلطانی و همکارانش انجام گرفته است. از نوع توصیفی و تحلیلی است و تعداد ۲۲۶ دانشجو به صورت نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده اند در سال ۱۳۸۸ با استفاده از پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی و نتایج نشان داد که کیفیت زندگی ۴ درصد از دانشجویان بسیار مطلوب و ۵۱ درصد متوسط و ۱۱درصد نامطلوب بوده است( سلطانی و همکاران، ۱۳۸۹).
• در مقاله ای با عنوان کیفیت زندگی مرتبط با سلامت دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گرگان توسط مرتضی منصوریان و همکارانش در سال ۱۳۸۵ انجام گرفته که از نوع توصیفی تحلیلی بوده و ۲۴۰ نفر از دانشجویان با نمونه گیری تصادفی ساده و با پرسشنامه sf36 بررسی شدند و نتیجه این شد که کیفیت زندگی این دانشجویان در حد پایین می باشد( منصوریان و همکاران، ۱۳۸۵).
• در تحقیقی که در کشورتایوان صورت گرفته توسط چنج ^[۳]و همکارانش با عنوان کیفیت خواب در بین دانشجویان جدیدالورود با نمونه ۲۳۶۰ نفری با استفاده از پرسشنامه خود هدایت شونده و با متغیرهایی شامل اینترنت و صبحانه و حمایت اجتماعی و نتیجه این شد که فقر کیفیت خواب در این دانشجویان به طور معناداری با در ارتباط با این متغیرها بود افرادی که اعتیاد به اینترنت داشتند و صبحانه نمیخوردند و چای زیاد میخورند و دارای فقر حمایت اجتماعی هستند ، کیفیت خواب پایینی دارند.
• در تحقیقی با عنوان تاثیر سبک زندگی و حمایت اجتماعی و کژکارکری بر روی فشار روانی در میان روستاییان چینی.که در سال ۲۰۱۳ توسط فند^[۴]. در یک پیمایش مقطعی با نمونه گیری طبقه بندی شده ۲۷ روستایی ۱۵ الی ۹۱ ساله و نتیجه این شد که یک سوم از روستاییان چینی دچار فشار روانی هستند با شیوع بالا مشاهده در بین زنان.ناتوانی در کارکرد تاثیر مستقیم معنی داری دارد.حمایت اجتماعی تاثیر غیر مستقیم معنی دار دارد و سبک زندگی هم به طور مستقیم و هم به طور غیر مستقیم بر روی فشار روانی تاثیر داشت.
• در پژوهشی با عنوان بررسی ارتباط استرس و ابعاد مختلف سبک زندگی با کیفیت زندگی در افراد ۱۹ سال و بالاتر اصفهان و حومه که توسط فیضی و همکاران در سال ۱۳۸۷ انجام گرفته با هدف بررسی رابطه استرس و مولفه های مهم سبک زندگی، یعنی فعالیت فیزیکی و عملکرد تغذیه ای بر کیفیت زندگی، با کنترل اثر مجموعه مهمی از متغیرهای زمینه ای در جمعیت عمومی ۱۹ سال و بالاتر ساکن اصفهان و حومه انجام شده است. یک مطالعه مقطعی در سال ۱۳۸۷ با تعداد ۴۶۱۹ نفر با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند.نتیجه این مطالعه این طور شد که حدود ۴۸ درصد شرکت‌کنندگان در کلاس کیفیت زندگی متوسط قرار گرفتند، ۲۹ و ۲۳ درصد آن‌ها به ترتیب در کلاس‌های با کیفیت زندگی پایین و خوب قرار گرفتند. بانفوذترین متغیرهای پیش‌بین در متمایز کردن افراد در کلاس‌های مختلف کیفیت زندگی عبارت از فعالیت فیزیکی، وضعیت مصرف دخانیات، وضعیت اقتصادی، جنسیت، استرس و ابتلا به عوامل خطر بیماری‌های قلبی- عروقی بودند. متغیرهای وضعیت تأهل و محل سکونت فاقد اثر معنی‌دار آماری بودند.افزایش سطح آگاهی عمومی به منظور تغییر و تعدیل عوامل ناسالم مرتبط با سبک زندگی و آموزش شیوه‌های مقابله با استرس و زمینه‌سازی برای برخورداری مناسب از مراقبت‌های بهداشتی (به ویژه با توجه به اهمیت نقش سطح درآمد) از طریق توزیع متوازن ثروت در جامعه، موجب ارتقای کیفیت زندگی افراد در جامعه می‌شود و در نهایت باعث افزایش بهره‌وری نیروی انسانی و تعالی ساختار انسانی و اجتماعی جامعه می‌گردد)فیضی و همکاران، ۱۳۹۰).
• در پژوهشی با عنوان بررسی سبک زندگی ارتقا دهنده سلامت و رابطه آن با کیفیت زندگی در دانشجویان کارشناسی دانشگاه اصفهان که با روش سرشماری انجام گرفته در سال ۱۳۸۹ نتایج نشان میدهد که بین وضعیت تغدیه، فعالیت جسمانی و روابط بین فردی و رشد روحی ارتباط معنی داری وجود ندارد ولی بین کیفیت زندگی عمومی و رشد روحی ارتباط معنی داری وجود دارد .. اتخاذ سبک زندگی ارتقاءدهنده سلامت وابعاد “رشدروحي” و”مديريت استرس” حداقل درگروه دانشجويان باكيفيت كلي زندگي رابطه معني داری داشتند( طل و همکاران: ۱۳۸۹).

در اکثر تحقیقات صورت گرفته در گذشته اکرچه فرضیه اصلی تحقیق حاضر مورد تایید قرار گرفته شده ولی بیشتر، این موضوع در بین بیماران و سالمندان صورت گرفته و همچنین رفتارهای ارتقا دهنده سلامت در ارتباط با متغیر های زمینه ای بررسی نشده است.

  چارچوب نظری و مدل تحلیلی

سبک زندگی:

اخیرا مطالعات جامعه شناختی مربوط به سبک زندگی سلامت محور توجه بسیاری از جامعه شناسان از جمله جامعه شناسان پزشکی را به خود جلب کرده است. نگاهی دقیق به آثار و پیشینه این مفهوم نشان می دهد که جامعه شناسانی چون ماکس وبر، گیدنز، بوردیو و کاکرام به این موضوع پرداخته اند.

سبک زندگی، بسیاری از رفتارهای سلامتی و بیماری را تبیین می کند.سبک زندگی سلامت محور راهنمایی برای جلوگیری از مشکلات بهداشتی و تضمین کننده حد اعلای سلامتی برای فرد می باشد و مواردی مانند رژیم غذایی و ورزش را در نظر می گیرد.

تعریف سبک زندگی:

سبک زندگی به عنوان یک مفهوم دارای تعاریف متعددی است. اما می توان تعاریف موجود آن را به دو گروه کلی تقسیم کرد. گروه اول مجموعه تعاریفی است که سبک زندگی را از جنس رفتار می دانند و ارزشها، نگرشها و جهت گیریها ی ذهنی افراد را از دایره این مفهوم بیرون می دانند. البته این رویکرد به معنای عدم دخالت مقولات ذهنی در شکل گیری سبک زندگی نیست بلکه بدین معنا است که مهم نیست سبک زندگی چگونه شکل گرفته است بلکه مهم شناخت سبک زندگی است که بر اساس متمایز ساختن برخی از رفتارها یا ویژگی های خاص صورت می گیرد.

رویکرد دوم، ارزشها و نگرشها را نیز بخشی از سبک زندگی می  داند. رویکرد اول در جامعه شناسی و مطالعات فراغت غالب بوده و رویکرد دوم در روان شناسی بیشتر متداول است:

تعاریف جامعه شناسی:

لیزر (۱۹۶۳) که سبک زندگی را بر اساس الگوی خرید کالا تعریف می کند معتقد است: سبک زندگی دال بر شیوه زندگی متمایز جامعه یا گروه اجتماعی است. شیوه ای که بدان طریق مصرف کننده خرید می کند و شیوه ای که بدان طریق کالای خریداری شده مصرف می شود بازتاب سبک زندگی مصرف کننده در جامعه است( به نقل از حسینائی،۱۳۸۸: ۱۹).

سبک زندگی به تعبیر پندر و همکاران عبارتست از ” مجموعه ای از فعالیت های انتخابی که دارای تاثیر مهمی بر سلامت فرد بوده و جزء اساسی از الگوی زندگی وی محسوب می شوند” (طل و همکاران، ۱۳۹۰: ۱)……………………………

………………………….

………………………..