مبانی نظری وپیشینه پژوهش آشنایی با صنعت بیمه

آشنایی با صنعت بیمه

 بیمه

هر لحظه خطرات بيشماري جان و مال بشر را تهديد مي‌كند . با تدابير پيشگيري كننده، مي‌توان مانع تحقق بعضي از اين خطرها شد و يا آثار زيانبار آن‌را تخفيف داد . مثلا احداث بزرگراه‌ها تدبيري موثر براي كاهش تعداد تصادفات وسائل نقليه به‌شمار مي‌رود. با وجود اين مشاهده مي‌كنيم كه هر چند وقت يكبار حوادث دلخراشي اتفاق افتاده و خسارات بسياري به‌جاي مي‌گذارد. بنابراين علاوه بر پيشگيري بايد براي جبران زيان‌هاي ناشي از حوادث و تحمل خساراتي كه بهرحال حاصل مي شود، آماده شد.

صرف نظر از خسارات معدودي كه قابل جبران نيست براي مقابله با خسارات مادي لازم است كه بنيه مالي قابل ملاحظه اي در دسترس باشد . لكن اين نكته را نبايد از نظر دور داشت كه خساراتي كه احتمالا به‌دنبال تحقق حوادث مختلف متوجه افراد مي‌شود، ممكن است بسيار عظيم و انبوه باشد .در حاليكه امكانات مالي براي تحمل اين خسارات كافي نبوده و بسيار اندك و از ميزان معيني تجاوز نكند. لذا اميد به اينكه هر كس براي مقابله با خسارات احتمالي ذخيره مالي كافي در اختيار داشته باشد امري محال است.

معهذا از آنجائي‌كه حوادث همزمان واقع نمي‌شود مجموع امكانات مالي كه در اختيار افراد است براي جبران خسارات ناشي از حوادث واقعه كفايت مي‌كند. بنابراين اگر هر فردي كه در معرض خطر است وجهي ذخيره كند و مجموع ذخاير افراد در صندوقي متمركز شود خسارات ناشي از خطرات تحقق يافته از محل موجودي اين صندوق قابل جبران است .

با اين مقدمه مي توان گفت، همكاري و تبادل اين افراد سيستمي به‌وجود مي آورد كه قادر است خسارات وارد به افراد را هر قدر هم كه سنگين باشد، جبران كند. اين سيستم تعاوني كه متكي به ذخيره هاي كوچك گروه كثيري از افراد است نام بيمه بخود گرفته است .

اهميت بيمه در فعاليتهاي اقتصادي بر كسي پوشيده نيست و تمام كساني‌كه با فعاليتهاي اقتصادي در ارتباط مي باشند به نقش مهم و حساس بيمه در رشد و توسعه اين فعاليتها اذعان دارند . از طرف ديگر بايد اين نكته را نيز در نظر داشت كه رشد اقتصادي جامعه نيز مي‌تواند عامل توسعه و پيشرفت صنعت بيمه محسوب شود.

در دنياي كنوني ادامه فعاليت و پيشرفت هر بنگاه اقتصادي كه هسته اصلي اقتصاد يك كشور را تشكيل مي‌دهد، در صورتي ممكن است كه ريسكهايي را كه اين بنگاهها با آن مواجه هستند، شناسايي و به طريقي عواقب ناخوشايند آن جبران گردد . نقش بيمه در پخش كردن و كاستن اين ناخوشاينديها است .

ضرورت وجود و گسترش بيمه با توجه به تنوع رو به تزايد و پيچيده تر شدن فعاليتهاي اقتصادي معنا پيدا مي‌كند

با توجه به ماهيت خطرها، روشهاي مختلفي براي توزيع و كاستن خطرها وجود خواهد داشت . مهمترين و موثرترين آنها انتقال خطرها به بيمه گر است . نقش بيمه گر تشكيل اجتماع بزرگي از بيمه گذاران است كه در معرض ريسك يگانه اي قرار دارند . لذا پوششهاي بيمه اي سبب مي‌شوند كه خسارتهاي وارد به بنگاههاي اقتصادي موجب تعطيلي فعاليت‌ها  و سرمايه گذاري‌هاي اقتصادي نشود . بعبارت ديگر لطمه هاي ناشي از حوادث نامطلوب ( اقتصادي، طبيعي و انساني ) به حداقل تقليل يابد .

بيمه در اقتصاد امروز جهان نقش بسيار حساسي را بازي مي‌كند . دوام فعاليت مجموعه هاي بزرگ صنعتي را بيمه تضمين مي‌كند . كشتي و هواپيماهاي غول پيكر به اتكا بيمه به حركت در مي آيد، فعاليت‌هاي گسترده بازرگاني مسئوليت‌هاي سنگين و نگران كننده به دنبال دارد . بيمه انواع مسئوليت‌ها، آرام بخش بازرگانان و صاحبان صنايع و حرفه هاي مختلف است . گاهي تعهدات آنقدر عظيم است كه نه يک بيمه گر بلكه گروهي از بيمه گران از كشورهاي مختلف در دادن تضمين مشاركت مي‌كنند و به اين ترتيب بيمه‌ امنيت ملي ايجاد مي‌كند .

از ويژگي‌هاي بارز صنعت بيمه در مقايسه با ديگر بخش‌هاي توليدي، اهميت شبكه توزيع و فروش است به‌گونه اي كه در صنعت بيمه توليد با فروش عجين و تفكيك ناپذير است .

در قرارداد بيمه، بيمه گذار پرداخت حق بيمه و بيمه گر جبران خسارات احتمالي ناشي از حوادث معين را بعهده مي‌گيرد در واقع مي‌توان گفت كه مجموع اين قراردادها، بيمه گذاران متعدد را از طريق بيمه به يكديگرمرتبط مي‌سازد.

واضح است كه حق بيمه پرداختي توسط يك بيمه گذار براي جبران خسارات احتمالي وارد به او کافي نيست و بيمه گر نيز با همه سرمايه اوليه خود قادر به جبران خسارت  از محل منابع مالي خود نيست، بلكه اين جمع حق بيمه هاي بيمه گذاران است كه هر خسارت را قابل جبران مي سازد.

نقش بيمه گر در صنعت بيمه اين است كه بين گروه بيمه گذاران كه به فعاليتهاي مختلف مشغول بوده و جان و مال هر يك از آنها به‌نحوي در خطر است، رابطه تعاوني برقرار كند يعني با متشكل كردن اين افراد در سازمان بيمه و دريافت حق بيمه آنها را در قبال صدمات و زيان‌هاي احتمالي مورد تامين قرار دهد .

انجام اين حرفه، كه به بيمه گري معروف است، در صورتي نتيجه مطلوب مي آورد كه از يك سري قواعد،اصول،نظامات و محاسبات متكي به آمار و احتمالات برخوردار بوده و قوانين و مقرراتي بر آن نظارت داشته باشد در غير اينصورت از هدف اصلي خود خارج شده و بجاي ايجاد تامين، دچار نابساماني و آشفتگي خواهد شد .

منظور از اصول و قواعد بيمه كليه قواعد و ضوابط فني و حرفه اي و مقررات موضوعه در اين حرفه است كه با مسائل و موضوعات حقوقي آن زير بناي صنعت بيمه را تشكيل ميدهد.

تعريف بيمه و اركان و اصطلاحات :

بيمه در حقيقت فرآيند يك واسطه گري مالي با ماهيت تعاوني مي باشد كه در آن چرخه توليد معكوس گرديده و مصرف كننده قبل از آنكه خدماتي دريافت كند بهاي آنرا مي پردازد .

ماده يك قانون بيمه ايران مصوب ارديبهشت ۱۳۱۶ عقد بيمه را چنين تعريف ميكند :

” بيمه عقدي است كه به موجب آن يك طرف تعهد ميكند در ازاء پرداخت وجه يا وجوهي از طرف ديگر در صورت وقوع يا بروز حادثه خسارت وارده را بر او جبران نموده يا وجه معيني بپردازد . متعهد را بيمه گر، طرف تعهد را بيمه گذار، وجهي را كه بيمه گذار به بيمه گر مي پردازد حق بيمه و آنچه را كه بيمه ميشود موضوع بيمه نامند(آیت کریمی، ۱۳۸۶:۵۱).

بموجب اين تعريف ، بيمه صرفا” عقدي است كه بين طرفين قرارداد يعني بيمه گر و بيمه گذار منعقد ميشود و براي هر يك تعهداتي بوجود مياورد. البته اگر تنها رابطه حقوقي كه در اثر قرارداد بيمه بين بيمه گر و بيمه گذار بوجود مي آيد مورد توجه قرار گيرد و از جنبه فني بيمه صرفنظر شود ميتوان بيمه را يك نوع عقد دانست .لكن بيمه عبارت از اين نيست كه بين بيمه گر و بيمه گذار رابطه حقوقي ايجاد كند اگر در مقابل بيمه گرتنها يك بيمه گذار وجود داشته باشد و قرار داد بيمه منحصر بفرد باشد اصولا بيمه اي وجود ندارد و عمل بيمه گر قابل توجيه نيست و قمار تلقي ميشود.

قرارداد بيمه گر با بيمه گذار از آن جهت مقبول و موجه است كه يكي از هزارها قراردادي است كه بين بيمه گر و بيمه گذاران بسته شده است

• ن بيمه :

بيمه داراي سه رکن اصلي است كه عبارتند از خطر،حق بيمه و خسارت :

۱- خطر ^[۱] : عبارتست از احتمال بوقوع پيوستن واقعه اي كه ميتواند موجب خسارت شود . در حرفه بيمه گري خطر به حادثه اي گفته ميشود كه اتفاقي و غير منتظره بوده و به اراده طرفين قرارداد بستگي نداشته باشد(آیت کریمی، ۱۳۸۶:۵۵). .

۲- حق بيمه: وجهي است كه بيمه گذار به بيمه گر مي پردازد تا در مقابل بيمه گر متعهد پرداخت خسارت ( به بيمه گذار يا ذينفع ) در صورت وقوع حادثه باشد . حق بيمه را بهاي خطر نيز مي نامند و ميزان آن بستگي به شدت يا ضعف وقوع خطر دارد(آیت کریمی، ۱۳۸۶:۵۵). .

۳- خسارت^[۲]: عبارت است از زياني كه در نتيجه وقوع حادثه به مورد بيمه وارد ميگردد و جبران آن در تعهد بيمه گر مي باشد(آیت کریمی، ۱۳۸۶:۵۵). .

۴- بيمه گر^[۳] : بيمه گر شخصي است كه در مقابل دريافت حق بيمه از بيمه گذار تعهد جبران خسارت را در صورت وقوع حادثه بعهده ميگيرد . بيمه گر شخص حقوقي است كه در جهت انجام حرفه بيمه گري بايد شرايط خاصي را كه قانون تعيين ميكند دارا باشد. در اين خصوص ماده ۳۱ قانون تاسيس بيمه مركزي ايران و بيمه گري مقرر ميدارد:عمليات بيمه در ايران بوسيله شركتهاي سهامي عام ايراني كه كليه سهام آنها با نام بوده و با رعايت اين قانون و طبق قانون تجارت به ثبت رسيده باشند انجام خواهد گرفت(آیت کریمی، ۱۳۸۶:۵۷).

نقش بيمه گر اينست كه با دريافت حق بيمه از گروه كثير بيمه گذاران و پرداخت خسارت به آن عده از افراد گروه كه دچار حادثه شده اند تامين لازم را براي افراد گروه فراهم آورد ، مشروعيت عقد بيمه يك بيمه گذار و بيمه گر از اين لحاظ است كه بيمه گذار در گروه مزبور وارد ميشود و به جمع آنها مي پيوندد.

بيمه گذار^[۴]: بيمه گذار طرف تعهد بيمه گر است . شخصي است كه با پرداخت حق بيمه جان يا مال يا مسئوليت خود را تحت پوشش بيمه قرار ميدهد . ضمنا به خلاف بيمه گر كه الزاما بايد شخص حقوقي باشد بيمه گذار ميتواند هم شخص حقوقي باشد هم شخص حقيقي.

موضوع بيمه^[۵]: موضوع بيمه چيزي است كه تحت پوشش بيمه قرار ميگيرد . موضوع بيمه ميتواند شخص يا شي و يا مسئوليت باشد.^{[۶]………………………}

………………………

…………………….