« انسان‌شناسي و متون اسلامي »

(۶صفحه ورد)

بحث پيرامون انسان از حيث وجود ماهيت، ويژگي‌ها، محيط، نيازها و … نياز به ارائه مقالات و گفتگوهاي بسياري دارد كه در اين نوشته مختصر نمي‌گنجد.

البته در منطق قرآن انسان هر چند عظمت دارد اما خلقت او در مقايسه با خلقت آسمان،‌ زمين و … ناچيز است.

بنابراين در اين مقاله سعي شده گذرا به برخي مباحث پيرامون انسان به طور اجمالي اشاره گردد. اميد كه در فرصت‌هاي آينده بتوان به تفصيل آنها پرداخت و يا امور ديگر مربوط به انسان را مطرح نمود.

تعريف انسان

در تعريف انسان نظرات مختلفي مطرح شده است:

1. در تعريف ارسطوئي انسان يعني حيواني كه ناطق است (نطق به معناي تكلم يا تفكر يا آشكاركننده ….) و لذا كمال انسان را در ناطق بودن او مي‌داند.
2. در تعريف عرفا انسان يعني حيوان ناطق كامل.
3. كاسيرر گويد انسان يعني حيوان سمبليك.
4. برخي گويند حيوان نظم دهنده.
5. عده‌اي گويند حيوان ناطق كه مي‌ميرد.
6. برخي عرفا گويند انسان موجودي است كه مظهر يكي از اسامي يا صفات خدا مي‌باشد و انسان كامل كسي است كه مظهر تمام اسامي يا تمام صفات خدا باشد.
7. انسان يعني عالم و عامل.
8. انسان موجودي حاكم بر خود و جهان و مسئول خود و ديگران مي‌باشد (اگزيستانسياليست‌ها) كه اين تعريف براساس تعهدات و رفتار و اعمال است.
9. انسان موجودي است عاطفي و احساسي و عاشق ديگران.
10. حيواني نيازمند و طالب در تمام عمر است.

آيا تعريف انسان امكان دارد يا خير و البته برخي در تعريف انسان به عنوان يك فرد مي‌پردازند و مانند سقراط و برخي سطح وسيع‌تري اعم از امور اجتماعي و سياسي و… انسان را مطرح مي‌كنند مانند افلاطون و … و برخي به بعد جسمي و عقلانيت او توجه دارند مانند ارسطو و … و لذا تعريف جامع و مانعي از آن ارائه نكرده‌اند و يا به مفاهيمي كلي اشاره كرده‌اند اما مقصود خود از آن الفاظ كلي را هم بيان نكرده‌اند.

اما تعريف انسان در لغت و فرهنگ قرآني به چه معنايي مي‌باشد؟

انسان در لغت به معناي آدمي، مردم، مردمك چشم تصوير آدمي است.

برخي گويند لفظ انسان مشتق از انس به معناي الفت گرفتن، ظاهر شدن، آرام گرفتن به چيزي و عده‌اي گويند مشتق از نسيان به معناي فراموشي است.

و بعضي گويند مشتق از ناس است.

يا مشتق از نوس به معناي حركت يا اضطراب داشتن است.

برخي گويند انسان در مقابل بهيمه به معناي موجودي كه ابهامات دارد مي‌باشد پس انسان يعني موجودي كه ابهاماتي براي او وجود ندارد و يا قدرت برطرف كردن ابهامات را دارد بنابراين به معناي فراموشي (نسيان) و الفت گرفتن انس و … نمي‌باشد.

اما در فرهنگ قرآني لفظ انسان گاهي مترادف بشر، ناس، انام، بني آدم و… به كار رفته است و گاهي هم در مقابل جن مطرح است و در بعضي آيات هم مقسم براي جن و انس را شيطان معرفي مي‌كند و لذا جن و انس از اقسام شيطان حساب مي‌شوند.

اما به نظر مي‌رسد از ويژگي‌هايي كه براي انسان مطرح است شايد بتوان به تعريفي از انسان دست پيدا كرد. البته به برخي ويژگي‌هاي مهم او اشاره‌اي خواهد شد مانند حركت، اضطراب و انس و الفت و فهم و مقدرات و ظهور و تمايلات و جسم و روح و نفس داشتن و… هم چنين فراموش كار و از جنس خاك بودن و حسن هيات داشتن و زنده بودن و قابل مشاهده بودن و تربيت پذيري و … مي‌باشد……………………

…………………….

…………………..