در باب نسبت سنجی دین و دموکراسی

نسبت‌ سنجی‌ دین‌ و دموکراسی‌ امری‌ سهل‌ و ساده‌ به‌ نظر نمی‌رسد. علت‌ این‌ امر را باید در تعدد قرائت‌ها در دین‌ و گوناگونی‌ مفاهیم‌ قصد شده‌ از دموکراسی‌ جستجو نمود. از نظر منطقی‌ قبل‌ از آن‌ که‌ بخواهیم‌ دو مفهوم‌ را با هم‌ نسبت‌ سنجی‌ نماییم، باید دو مفهوم‌ مورد نظر تعریف‌ یا لااقل‌ تعیین‌ مراد شده‌ باشد. در تعریف۱ این‌ پیش‌ فرض‌ از قبل‌ پذیرفته‌ شده‌ است‌ که‌ می‌توان‌ مؤلفه‌های‌ یک‌ واژه‌ را شناخت‌ و به‌ دیگران‌ شناساند. بر عکس، در تعیین‌ مراد۲چون‌ فرض‌ می‌شود که‌ امکان‌ ارائه‌ یک‌ تعریف‌ مشخص‌ وجود ندارد، معنایی‌ از طرف‌ نویسنده‌ مورد قصد و اراده‌ قرار می‌گیرد. ذات‌ گرایان۳همواره‌ به‌ دنبال‌ تعریف‌ واژگان‌ هستند، چون‌ این‌ امر را از قبل‌ پذیرفته‌اند که‌ کلمات‌ از ذات‌ برخوردارند. نومینالیست‌ها یا تسمیه‌ گرایان‌ که‌ به‌ چنین‌ ذاتی‌ اعتقاد ندارند، هرگز به‌ دنبال‌ ذاتیات‌ (جنس‌ و فصل) مفاهیم‌ نمی‌گردند.

به‌ هر حال‌ در نسبت‌ سنجی‌ دین‌ و دموکراسی‌ ماتریسی‌ از قرائت‌های‌ دینی‌ و معانی‌ و دمکراسی‌ به‌ دست‌ می‌آید، به‌ شکلی‌ که‌ نمی‌توان‌ به‌ سؤال‌ نسبت‌ دین‌ و دمکراسی‌ پاسخی‌ واحد داد.
هدف‌ این‌ مقاله‌ پاسخ‌ به‌ این‌ سؤال‌ است‌ که‌ چه‌ نسبتی‌ بین‌ دین‌ و دموکراسی‌ وجود دارد. در این‌ جا از ” دین‌ “، دین‌ اسلام‌ (آن‌ هم‌ با قرائت‌ شیعی) قصد می‌شود. غرض‌ از دموکراسی‌ را نیز در متن‌ مقاله‌ روشن‌ خواهیم‌ نمود. در پاسخ‌ به‌ سؤال‌ اصلی‌ نوشتار حاضر، این‌ فرضیه‌ دنبال‌ می‌شود که‌ دموکراسی‌ دارای‌ معانی‌ و شاخص‌های‌ متعدد است، و بدین‌ لحاظ‌ می‌توان‌ میزان‌ برتافتن‌ یا برنتافتن‌ هر نظریه‌ دینی‌ نسبت‌ به‌ مراتب‌ و استانده‌های‌ دموکراسی‌ را بررسی‌ نمود. جهت‌ نزدیک‌ شدن‌ به‌ مدعای‌ فوق، ابتدا نکاتی‌ راجع‌ به‌ مفهوم‌ دموکراسی‌ و دین، و سپس‌ مباحثی‌ در خصوص‌ نسبت‌ سنجی‌ آن‌ دو ارائه‌ خواهد شد.

الف‌) در باب‌ “دموکراسی‌ ”

قبل‌ از آن‌ که‌ نسبت‌ دموکراسی‌ و دین‌ را بکاویم، در خصوص‌ دو واژه‌ مزبور تنها به‌ نکاتی‌ اشاره‌ می‌کنیم‌ که‌ به‌ نحوی‌ در قسمت‌ بعد و در راستای‌ نزدیک‌ شدن‌ به‌ فرضیه‌ مقاله‌ مؤثر می‌باشند. بر این‌ اساس‌ ابتدا گزاره‌ هایی‌ در خصوص‌ معنای‌ دموکراسی، اقسام‌ آن‌ و مراد از آن‌ در این‌ مقاله‌ می‌پردازیم:

▪ گزاره‌ اول: دموکراسی‌ ذات‌ ندارد.۵ قدما بر آن‌ بودند که‌ هر چیزی، و از آن‌ جمله‌ واژگان، دارای‌ ذات‌ هستند. بر این‌ اساس‌ بود که‌ حکمای‌ اسلامی‌ همانند حکمای‌ یونانی‌ برای‌ هر کلمه‌ای‌ دست‌ به‌ تعریف‌ بر اساس‌ جنس‌ و فصل‌ آن‌ می‌زدند. بر عکس، تسمیه‌ گرایان‌ بر آنند که‌ نام‌ هایی‌ که‌ برای‌ اشیاء به‌ کار می‌بریم‌ ذات‌ ندارند، و تنها اسم‌ یا نامی‌ برای‌ تشخیص‌ یک‌ شیء از دیگری‌ است. یکی‌ از مهم‌ترین‌ مشکلات‌ ذات‌ گرایان، یافتن‌ معیار و ملاک‌ مشخصی‌ برای‌ یافتن‌ ذاتیات‌ اشیاء به‌ نظر می‌رسد.

……………………

…………………..