مبانی نظری و پیشینه تحقیق برای فصل دوم پایان نامه بررسی دیدگاه فریقین و حقوق موضوعه و رسیدن به موارد اشتراک و اختلاف

۲-۱٫ حکم قذف از نظر فقه

۲ـ۱ـ۱٫ دیدگاه فقهای امامیه

از آن جایی که شخصیت افراد بالاترین سرمایه معنوی و زندگی اشخاص به حساب می­آید، اسلام در حرمت نهادن به آن نهایت توصیه را مبذول داشته وخدشه وارد کردن به آن را جزء گناهان کبیره محسوب نموده وآن را به لحاظ حکم تکلیفی، حرام دانسته است. فقهای امامیه با استناد آیات قرآن و روایات متعددی که بر این حکم دلالت می­کنند، به حرمت قذف اذعان کرده­اند که در ذیل به برخی از استنادات آنها اشاره می­شود:

أـآیات؛ در قرآن کریم آیاتی را دال برحرمت قذف آمده است که عبارتند از:

آیه اول ـ خداوند می­فرماید: «وَ الَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ ثُمَّ لَمْ يَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِينَ جَلْدَةً وَ لاَ تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهَادَةً أَبَداً وَ أُولئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ^[۱]؛ وآنان كه به زنان مؤمنه و با عفّت، نسبت زنا مى‌دهند و چهار شاهد براى اثبات دعوى خود نمى‌آورند، آنان را با هشتاد تازيانه تنبيه كنيد و هرگز شهادتشان را نپذيريد و آنان فاسق و نادرستكارند».

شیخ طوسی جهت حرمت قذف به این آیه استناد کرده، وآن را دلیل بر لعنت قاذف دردنیا و آخرت عنوان کرده است.^[۲]

مفسران در تفسیر این آیه می­گویند: علت اينكه شهادت و گواهى‌ قاذف، مادامى كه فاسق باشد، قبول نيست، این است که قاذف محكوم به فسق است و فسق از گناهان كبيره محسوب می­شود^[۳]. روشن است که بحثی درحرمت گناهان کبیره نیست.

در تفسیر دیگری آمده  «اینکه خداوند برای قذف زن محصنه به فاحشه ای مانند زنا، چهار شاهد را به عنوان تصدیق می­خواهد دلیل بر این است که رمی زن به زنا، لعان وی محسوب می­شود و از احکام لعان، حرمت ابدی بین زن و مرد است. بنابراین جهت حرمت قذف از طریق ملاعنه ثابت می­شود».^[۴]

آیه دوم ـ خداوند می­فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ الْغافِلاتِ الْمُؤْمِناتِ لُعِنُوا فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظِيمٌ^[۵]؛ به درستى كه آنان كه دشنام مى‌دهند به زنا زنان عفيفه ساده لوح مؤمنه را، لعنت كرده مى‌شوند در دنيا و آخرت و مر ايشان راست عذاب بزرگ».

در تفسیر این آیه آمده است: قول «لُعِنُوا فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ» مبالغه درحرمت و نهى از قذف محصنات، است. چرا كه موجب دوری از رحمت الهى در دنيا و آخرت و سبب عقوبت عظيم است که  خداوند دوری از رحمت را فقط در مورد گناهان کبیره وعده داده است.^[۶]

ب)روایات؛ احادیث زیادی بر حرمت قذف، دلالت می­کنندکه برخی از فقها به آن استناد کرده­اند:

روایت اول ـ شیخ صدوق جهت حرمت قذف به این حدیث استناد کرده است:

حذیقه از پیامبر (ص) نقل می­کند که فرمودند: « قذًف محصنة يحبط عمل مائة سنة؛^[۷] قذف زن محصنه، عبادت صد سال را از بین می برد».

روایت دوم ـ محدث نوری برای حرمت قذف به حدیثی از پیامبر(ص) استناد کرده­ است که  در آن پیامبر می­فرماید: « مَن أقَام الصَلواتَ الخَمس و اِجتَنبَ الكَبائِر السَبع نُودِي يَومَ القِيامَة: يَدخُل الجَنة مَن أيّ بابَ شاءَ، فَقالَ رَجُلَ لِلرّاوي: الكَبائر سَمعَتهن مِن النَبي صَلى اللهُ علَيه و آله؟ قال: نَعم، الشِركَ بِالله، و عُقوق الوالِدين و قَذفَ المُحصَنات، و القَتل، و الفِرار مِن الزُحف، وَ أكَل مالَ اليَتيم، و الرِبا^[۸]؛ هر کس نمازهای پنج­گانه را به پا دارد و از کبائر هفت­گانه دوری کند از هر دری که بخواهد وارد بهشت می­شود. مردی به راوی گفت کبائرهفت­گانه را از پیامبر(ص) شنیدی؟ راوی گفت، بله، عبارتند از شرک به خدا، عاق والدین شدن، قذف محصنات، قتل، فرار از جهاد، خوردن مال یتیم، و ربا»^[۹].

ابن بابویه نیز جهت حکم تکلیفی قذف می­گوید که اختلافی در حرمت قذف نیست^[۱۰].

روایت سوم ـ همچنین محدث نوری به حدیث دیگری استدلال کرده و می­گوید: ازامام صادق(ع) روایت شده که فرمودند: «مَنْ سَبَّ مُؤْمِناً أَوْ مُؤْمِنَةً بِمَا لَيْسَ فِيهِمَا بَعَثَهُ اللَّهُ فِي طِينَةِ الْخَبَالِ حَتَّى يَأْتِيَ بِالْمَخْرَجِ^[۱۱]َ؛ ^[۱۲]؛هههر کس نسبت دهد مومنی را به آنچه که در او وجود ندارد، خداوند او را با شکمی برآمده  محشور می­کند تا اینکه همه­ی آنچه در شکمش هست از مخرج او بیرون بریزد، محشور می­کند. انذاری که در این آمده دلیل  بر  حرمت  قذف می­باشد، چرا که انذار خداوند فقط در مورد افعالی که حرام است و وعده آتش بر آنها داده شده، می باشد^[۱۳].

روایت چهارم ـ محدث نوری در حدیث دیگری جهت حرمت قذف استناد کرده است که پیامبر: «نَهَى أَنْ يُقْذَفَ مَنْ لَيْسَ مِنَ الْإِسْلَامِ إِلَّا أَنْ يُطَّلَعَ عَلَى ذَلِكَ مِنْهُمْ وَ قَالَ أَيْسَرُ مَا فِيهِ أَنْ يَكُونَ كَاذِباً^[۱۴]؛ از قذف نهی کرده ومی­فرماید: از مسلمانان نیست مگر اینکه اظلاع پیدا کند از نسبتی که به او داده است، و بهتر است بگوییم او دروغگوست».

روایت پنجم ـ مرحوم کلینی میگوید که امام صادق از پیامبر روایت می­کند به اینکه پیامبر فرمودند: «لَا يَنْبَغِي وَ لَا يَصْلُحُ لِلْمُسْلِمِ أَنْ يَقْذِفَ يَهُودِيّاً وَ لَا نَصْرَانِيّاً وَ لَا مَجُوسِيّاً بِمَا لَمْ يَطَّلِعْ عَلَيْهِ مِنْهُ وَ قَالَ أَيْسَرُ مَا فِي هَذَا أَنْ يَكُونَ كَاذِباً^[۱۵]؛ برای موُمن شایسته نیست که قذف کند یهودی نصرانی و مجوسی را به آنچه که از آنان اطلاع ندارد»..

۲ـ۱ـ۲٫ دیدگاه اهل سنت

فقهای اهل سنت به تبع امامیه  نیز به حرمت قذف اذعان کرده­اند  و برخی از آنان در این مورد مانند ابن قدامه می­گوید: « قذف به اجماع ائمه حرام است و اصل در حرمت آن کتاب وسنت است؛ بنابراین از نظر حکم تکلیفی نیز تردیدی در حرمت قذف وجود ندارد».^[۱۶]عمده­ی مستندات اهل سنت نیز برخی آیات و روایات است. در اینجا به آنها اشاره می­شود:

أـ آیات؛  تنها  آیه­ای که  فقهای اهل سنت برای حرمت قذف بدان استناد کرده­اند آیه چهار سوره نور می­باشد.

….

….

…..

[۱]ـ نور/۴ وحلّى، مقداد بن عبد اللّه سيورى، كنز العرفان في فقه القرآن، ۲/۸۶۱٫

[۲] ـ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه امامیه، ۸/۱۵٫

[۳]ـ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیرالقرآن،۷/۴۱۳٫

[۴]ـ همان.

[۵]ـ نور/۲۳٫

[۶] ـ جرجانى، سيد امير ابو الفتح حسينى، تفسير شاهى، ۲/۶۷۱٫

[۷] ـ ابن بابویه، محمد بن علی،من لا یحضر الفقیه، ۵/۳۸۲٫

[۸]– نوری، محدث، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل،۱۸/۹۰٫

[۹]ـ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه امامیه، ۸/۱۵٫

[۱۰]– ابن بابویه،۴/۴۸٫

[۱۱] – نورى، محدث، ميرزا حسين، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ۱۸/۸۹٫

۴- همان

[۱۳] ـ نورى، ميرزا حسين، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ۱۸/۹۰٫

[۱۴] ـ همان.

 [۱۵]ـ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی،۱۴/۱۸۸٫

[۱۶] ـ شیرازی، ابو الاسحاق، المهذب فی فقه الامام الشافعی، ۳/ ۳۴۵٫

[۱۷] ـ نور/۴٫