مبانی نظری و پیشینه تحقیق برای فصل دوم پایان نامه بررسی مطالعه تاثیر پروبیوتیک تجاری باکتوسل و پری بیوتیک مانان بر رشد و سیستم ایمنی ماهی قزل آلای رنگین کمان پرورشی چکیده

 ۱- ۲ پروبیوتیک^[۱] ها و انواع آن:

۱-۱-۲- میکروارگانیسم های دستگاه گوارش:

میکروارگانیسم های دستگاه گوارش، مجموعه ای از باکتری ها و قارچ ها هستند که در دستگاه گوارش آبزیان ساکن بوده و به دو دسته کاملاً متمایز تفکیک می گردند:

• یک دسته از آنها باکتری های مفید و غیر بیماریزا هستند که عمدتاً شامل لاکتوباسیلوس ها می باشند.
• دسته دیگر باکتری های بیماریزا که شامل کلی فرم ها مانند اشریشیا کلی^[۲] می باشد(کریم زاده و همکاران، ۱۳۸۸).

رشد بهینه هر دو گروه تابعی از pH  محیط زندگی آنهاست.  محیط با pH  خنثی برای هر دو گروه قابل تحمل است، ولی ۶= pH برای رشد لاکتوباسیلوس ها و ۹-۸= pH برای اشریشیا کلی بسیار مناسب می باشند. یک میکرو فلور متعادل و معمولی در روده میتواند جاندار را در برابر هجوم میکرو ارگانیسم های بیماریزا به خوبی حفاظت نماید. هدف از به کار گیری محصولات زنده میکروبی، تاثیر آن بر روی فعالیت میکروب های دستگاه گوارش از طریق تثبیت میکروب های مطلوب و جلوگیری از تجمع باکتری های مضر و به دنبال آن کمک به حفظ سلامت جاندار می باشد (کریم زاده و همکاران، ۱۳۸۸).

۲-۱-۲- تعریف و تاریخچه پروبیوتیک:

در طی سال های اخیر استفاده از مواد افزودنی در خوراک دام، طیور و آبزیان به شدت مورد توجه متخصصین تغذیه علوم دامی و آبزی پروری واقع شده است. یکی از مهم ترین این افزودنی ها، محصولات میکروبی است که به طور زنده و مستقیم^[۳] در جیره به مصرف می رسد و در تجارت به نام پروبیوتیک شناخته شده اند. عبارت پروبیوتیک (زیست یار) از کلمه یونانی پروبیوس^[۴] گرفته شده و بر خلاف آنتی بیوتیک ها که به معنی ضد حیات^[۵] است در لغت به معنی حمایت از حیات^[۶] می باشد.

میکروارگانیسم هایی که به عنوان زیست یار در جیره دام، طیور و آبزیان مورد استفاده قرار می گیرند، معمولاً جزو میکرو فلور روده هستند. هدف از به کار بردن این میکرو ارگانیسم ها در جیره، غلبه جمعیت آنها بر جمعیت میکروبی آسیب رسان به دستگاه گوارش است. افزودن باکتری به خوراک، پیشینه ای دیرینه دارد و به آغاز سده گذشته و پژوهش هایی که الی متچنیکف^[۷] در انستیتو پاستور پاریس انجام داده است، باز می گردد. پژوهش روی روستاییان بلغارستان، متچنیکف را به این نتیجه رساند که عمر طولانی این روستاییان به مقدار شیر تخمیر شده فراوانی که می خورند بستگی دارد. وی نظر داد که اثر این ماده خوراکی در این است که فعالیت آسیب رسان باکتری ها در روده را خنثی می سازد. در پژوهش های پس از آن، در سال های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰، میکروارگانیسم هایی به کار برده شدند که ساکنین مشترک دستگاه گوارش بیشتر جانوران بودند. به کار بردن این میکرو ارگانیسم ها (لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس^[۸]) بر این اساس که می توانند دستگاه گوارش را بپوشانند وبه درمان بیماری کمک بیشتری کنند، آغاز تولد پروبیوتیک ها بود. واژه پروبيوتيك  به معني براي زندگی از زبان يوناني مشتق شده است . اين واژه اولين بار توسطStillwell   و Lilly در سال ۱۹۶۵ به منظور توضيح مواد ترشحي به وسيله يك ميكروارگانيسم كه رشد يك ميكروارگانيسم ديگر را تحريك می کند، استفاده شد(Lilly and Stillwell, 1965).

شاید توجیه مصرف میکروب یا باکتری کمی تعجب برانگیز باشد، چرا که میکروب ها به عنوان عامل بیماریزا و مضر شناخته شده اند، اما این شناخت درست نمی باشد. بسیاری از این میکروب ها برای سلامتی مفیدند و در این میان باسیل های لاکتیکی از جایگاه خاص خود برخوردارند.

واژه پروبیوتیک در سال ۱۹۷۴ توسط پارکر به کار برده شد (Parker, 1974). او پروبیوتیک ها را به عنوان ارگانیسم ها و موادی تعریف کرد که به برقراری توازن میکروبی دستگاه گوارش یاری می رسانند. این تعریف، تعریف گسترده ای است که اگر بخواهیم آن را بپذیریم شامل آنتی بیوتیک ها هم می شود. ولی همان طور که می دانیم به طور کلی آنتی بیوتیک ها با پروبیوتیک ها تفاوت دارند. اگرچه به کار گیری واژه پروبیوتیک مرتبط با مکمل های غذایی، فقط از سال ۱۹۷۴ به بعد بوده است، ولی تاریخچه حقیقی به کارگیری مکمل های غذایی میکروبی به هزاران سال قبل بر می گردد. برای واژه پروبیوتیک تعاریف دیگری هم هست. مثلاً فولر پروبیوتیک ها را این گونه تعریف می کند، پروبیوتیک ها مکمل های غذایی میکروبی هستند که از طریق بهبود تعادل میکروبی روده، تاثیرات سودمندی بر میزبان دارند که این تعریف بر ماهیت زنده بودن پروبیوتیک ها تاکید دارد. به طور کلی، همان گونه که از نامشان بر می آید، پروبیوتیک ها باکتری های سودمندی هستند که به فراوانی درون دستگاه گوارش موجودات زنده به سر می برند. این موجودات زنده:

• هضم و جذب مواد غذایی دستگاه گوارش انسان ها، دام ها و آبزیان را سامان می دهند.
• درون دستگاه گوارش، شرایط استقرار و زندگی را برای باکتری های بیماریزا دشوار میکنند (بالا بردن سطح مقاومت و ایمنی).
• موجب می شوند که بدن از مواد غذایی خورده شده، بهره برداری بیشتری کند، که به رشد بیشتر و تولید بیشتر می انجامد.

در کل عملکرد مناسب، عدم وجود باقی مانده در محصولات دامی و آبزیان، حفظ محیط زیست و به دنبال آن منع مصرف اغلب آنتی بیوتیک های محرک رشد در اتحادیه اروپا سبب گردیده تا این ترکیبات جایگزین بسیاری از فرآورده های متداول گردند. امروزه پروبیوتیک ها نه تنها به عنوان محرک رشد، بلکه برای تحریک سیستم ایمنی بدن و پیشگیری از ابتلا به بسیاری از بیماری ها به کار گرفته می شوند (کریم زاده و همکاران، ۱۳۸۸).

 ۳-۱-۲- ویژگی های یک پروبیوتیک موثر :

یک پروبیوتیک موثر باید در شرایط محیطی مختلف و متفاوت خاصیت خود را حفظ نموده و در اشکال مختلف به صورت فعال باقی بماند. همچنین میکرو ارگانیسم های مورد استفاده در ساخت پروبیوتیک نباید بیماریزا و مسمومیت زا بوده و برای سلامتی میزبان مشکل ایجاد کند  .(Atlas and Bartha., 1997)بنابر این باید ویژگی ها و مشخصات زیر را دارا باشد:

• به عنوان یک محصول زنده امکان تولید آن در سطح صنعتی موجود باشد.
• در انبار و محل مصرف در مزارع به مدت طولانی ثابت و قابل نگهداری باشد.
• در روده تاثیر خود را حفظ نماید.
• بر سلامتی میزبان تاثیر مثبت داشته باشد (کریم زاده و همکاران، ۱۳۸۸).

۴-۱-۲- اشکال و میزان مصرف پروبیوتیک ها:

به طور کلی میکروب های خوراکی در اشکال گوناگونی مثل آرد، خمیر، کپسول و یا مایع  به مصرف دام، طیور و آبزیان می رسد. ولی در مصرف این مواد باید بسیار دقت کرد چون عواملی مانند کلر آب، دمای آب، میزان املاح معدنی موجود در آب و غذا، وجود آنتی بیوتیک ها و بعضی از داروها درخوراک و  عوامل دیگر بر توانایی حیاتی این میکروب ها موثر است. بعضی از تولیدات میکروبی به طور روزانه مصرف می شوند و دسته ای دیگر در یک دوره زمانی طولانی تر برای مثال هفته ای یک بار مورد مصرف قرار می گیرند. در مورد میزان مصرف انواع پروبیوتیک ها توصیه های مختلفی شده است که بر حسب میزان غلظت و تراکم میکروب فعال در واحد وزن پروبیوتیک، تعیین می شود (کریم زاده و همکاران، ۱۳۸۸).

…..

…..