مبانی نظری و پیشینه تحقیق نوشتن

نوشتن

فراگیری نوشتن، بویژه نوشتن تفکرات و احساسات، یک راهکار بی­بدیل گسترش دامنه­ی اجتماعی شدن فرد است. کودک با یادگیری توانایی نوشتن در­می­یابد که می­تواند نیات خود را از راه دیگری چون نوشتن، و بدون حضور خود به اطلاع دیگران برساند. بنابراین می­توان ادعا نمود که اختلال و کاستی در این مقوله، احتمالا عاملی در جهت کاهش دامنه­ی اجتماعی شدن فرد است. بنابراین، درست نوشتن و بیان افکار و احساسات به شیوه­ی کتبی و نوشتاری، توانایی بسیار ارزشمندی است که والدین و مربیان باید در خصوص آموزش آن سعی وافی مبذول دارند و فلسفه آموزش و تمرین انشا نویسی و انجام تمرین­های مناسب در آن باید مد نظر باشد (سیف نراقی و نادری، ۱۳۹۰).

نوشتن یک روش بسیار پیچیده­ی ابراز عقیده است که هماهنگی مجموعه­ای از توانایی­های دیداری-نوشتاری، زبان­شناختی و ادراکی را در بر­می­گیرد. به دلیل این پیچیدگی، این روش یکی از عالی­ترین شکل­های ارتباط است و معمولا آخرین روشی است که فرا گرفته می­شود (هامیل و بارتل، ۱۳۸۱).

۲-۱-۲- مولفه های نوشتن

نوشتن به مجموعه­ای از مهارت­های نوشتاری مربوط به هم اشاره دارد. این مهارت­ها عبارتند از : انشا، املا یا هجی­کردن، دستخط.

۱-۲-۱-۲- انشا

انشا، توانایی خلق عقاید و بیان آنها در یک ساختار دستوری قابل­ قبول است، به گونه­ای که با اصول سبک شناسی ادبی مطابقت می­کند (هامیل و بارتل، ۱۳۸۱). مهارت انشا یا بیان نوشتاری، در بر­گیرنده­ی توانایی اندیشیدن، تحلیل، ترکیب، نوآوری و تفکر، برای خلق یک اثر نوشتاری است و رسیدن به این مقصود، غایت تمامی نظام­های آموزشی است (فرامرزی، کرمعلیان، نصراللهی، ۱۳۹۰). مسئله انشا یکی از مقوله های اصلی است که نیاز به توجه جدی دارد و این ضرورت توجه در مورد دانش آموزان با اختلالات نارسا نویسی و نارسا خوانی دوچندان است. کودکانی که مدرسه را با محرومیت­های زبانی و نوشتاری شروع می کنند، نه تنها در بیان مطالب، مفاهیم و مهارت­های زبانی و املا و انشا مشکل دارند، بلکه به طور­کلی تفکر ذهنی پیشرفته برای آنها با اشکال صورت می­پذیرد (والاس، ۱۹۹۱، به نقل از سیف نراقی و میرمهدی، ۱۳۸۲).

۲-۲-۱-۲- املا یا هجی کردن

املا یا هجی­کردن، توانایی استفاده از حروف جهت ساختن کلمات به همان صورت که مورد استفاده قرار می­گیرند می­باشد (هامیل و بارتل، ۱۳۸۱). توانایی در املا توسط مهارت­های زبانی، از قبیل مهارت­های واج شناسی و مهارت­های حرکتی به ویژه هماهنگی بینایی-حرکتی مشخص می­شود ( فلتچر، لایون، فاتچ، بارنس، ۲۰۰۷، به نقل از آقا بابایی و همکاران، ۱۳۹۰).

۳-۲-۱-۲- دستخط

دستخط، توانایی نگارش فیزیکی علایم نوشتاری می­باشد، که برای هر نوع نوشتن و انشا ضروری است (هامیل و بارتل، ۱۳۸۱). شاید بتوان گفت که یکی از دلایل اختلال نوشتن در کودکان دیسگرافیای رشدی، مشکل در عملکرد حسی حرکتی دست باشد. این عملکرد شامل زبر دستی، قدرت و حس می­شود. پژوهش حاکی از آن است که دانش آموزان با اختلال نوشتن رشدی، از نظر مهارت حسی و حرکتی با دانش آموزان عادی تفاوت معنی­داری دارند (اسمیت، ۲۰۰۵، به نقل از حوائی و همکاران، ۱۳۸۹).

۳-۱-۲- عناصر انشا

هامیل و بارتل (۱۳۸۱) اظهار می­دارند که انشا دست کم دارای سه عنصر مهم است که با هم روابط متقابل دارند: عنصر شناختی، عنصر زبان شناختی، و عنصر سبک شناختی.

۱-۳-۱-۲- عنصر شناختی

عنصر شناختی به توانایی تولید مطالب نوشتاری منطقی، منسجم، و دارای سلسله مراتب و توالی اشاره دارد. عنصر شناختی را نمی­توان به سادگی عناصر دیگر شناسایی و تعریف کرد. چون جنبه های شناختی نوشتاری، بیشتر مبهم و ذهنی هستند و اغلب معلمان سعی دارند که به این جنبه از نوشتن توجه کافی نشان داده و بر آن تسلط یابند. با این حال، واضح است که اگر فرد نتواند یک نوشتار مفهومی و کارامد بنویسد، برقراری ارتباط عملا غیر ممکن خواهد بود.

۲-۳-۱-۲- عنصر زبان شناختی

عنصر زبان شناختی به بهره­مندی از ساختارهای نحوی در معنایی قابل استفاده اشاره دارد. انتخاب کلمه، زمان و مدل جمع یا مفرد مناسب، تطابق فعل و فاعل برای نوشتن یک متن خوب ضروری می­باشد.

۳-۳-۱-۲- عنصر سبک شناختی

عنصر سبک شناختی، به استفاده از مدل­های قابل قبول یا قوانین وضع شده برای نقطه­گذاری و نوشتن کلمه یا حروف بزرگ اشاره دارد. پیش از آنکه دانش آموزان بتوانند به طور موثر بنویسند، باید قوانین نقطه­گذاری و نوشتن کلمه ها با حروف بزرگ را فراگیرند. زمانی که این سه عنصر با دو عنصر دیگر یعنی دستخط و هجی­کردن ترکیب شوند، نتیجه آن مفهومی جامع از کل فرایند نوشتن خواهد بود.

۴-۱-۲- انشای متقاعد­کننده و عناصر آن

نوشتن متقاعد­کننده نوعی نوشتن است که در آن عقیده یا افکار نویسنده در مورد یک موضوع خاص به اطلاع مخاطبان (معلم، همسالان و …) رسانده می­شود (لینمن و رید، ۲۰۰۹). در نوشتن متقاعد­کننده نویسنده باید یک نقطه نظر خاص را در نظر گیرد و سعی کند خواننده را برای پذیرش همان دیدگاه متقاعد کند (نیپولد، لانگرگان، و فانینگ، ۲۰۰۵). دو راهبرد آموزشی که در نوشتن متقاعد­کننده مورد استفاده قرار می­گیرند، راهبردهای STOP (عناصر راهبرد برنامه ریزی) و DARE (عناصر انشای متقاعد کننده) می باشند (دلاپاز، ۱۹۹۷). عناصر این دو راهبرد در پیوست۲ ارائه شده است.

۵-۱-۲- نارسایی در بیان نوشتاری

بسیاری از کودکان با ناتوانی یادگیری، از به کارگیری شکل نوشتاری زبان و کلمه به صورت ابزار ارتباطی موثر ناتوانند. برخی نمی­توانند نظر خود را به زبان نوشتاری برگردانند، در حالی که برخی دیگر خطاهای دستوری و نحوی مرتکب می­شوند (والاس و مک لافلین، ۱۹۸۸، ترجمه منشی طوسی، ۱۳۷۶).

باشعور لشکری (۱۳۷۹) اظهار می­دارد که مشکلات بیان نوشتاری را در چهار طبقه­ی زیر می­توان بررسی کرد:

الف) فقر واژگان: استفاده از واژه­های تکراری، و عدم استفاده از کاربردهای مختلف واژه در جمله.

ب) فقر ایده­ای: برون داد فکری نامناسب، به رغم تجارب و درون داد مناسب.

ج) ضعف دستوری: عدم هماهنگی افعال و ضمایر، بی نظمی و حذف در کلمات و جملات به کار برده شده.

د) ضعف در نظم دهی: ناتوانی در توالی مناسب افکار و طبقه بندی ایده­ها.

۶-۱-۲- سبب شناسی نارسایی در بیان نوشتاری

در مورد علل ناتوانی در بیان نوشتاری نظرات مختلفی بیان شده است. برای مثال نادری و سیف نراقی (۱۳۶۹) بر این باور هستند که قبل از نوشتن ابتدا باید خواندن آموزش داده شود تا خزانه لغات کودک افزایش یابد و بتواند از راه ترکیب حروف و کلمات جدید، با آنچه قبلا آموخته­است کلمات و مفاهیم و جملات جدید بسازد. خواندن اساسی­ترین ابزار یادگیری دانش آموزان است، و پایه و اساس خواندن درک مطلب است که دانش آموزان با ناتوانی یادگیری در این مهارت مشکلات زیادی نشان می­دهند (غباری بناب، افروز، حسن زاده، بخشی و پیرزادی، ۱۳۹۱). یکی از دلایل اصلی مشکلات درک مطلب در دانش آموزان مبتلا به ناتوانی یادگیری، عدم استفاده مناسب از راهبردها و مهارت­های شناختی و فراشناختی است (گراهام و بلرت، ۲۰۰۴ و لدرر، ۲۰۰۰). راهبرد خود­نظارتی که یکی از مولفه­های راهبردهای خودتنظیمی است، به دانش آموزان کمک می­کند تا با طرح سوالاتی از خود نظیر «آیا موضوع متن را می­دانم؟» یا «آیا معنای این واژه را می­دانم؟» بتوانند بر نحوه خواندن خود نظارت کنند (هامیل و بارتل، ۱۳۸۱).

از طرفی، رویکرد کلی بیشتر دانش آموزان در ترکیب کردن نوشته، دست­کم گرفتن نقش برنامه­ریزی، کوشش و کنترل فراشناختی است. آنها معمولا تکالیف نوشتن را به یک وظیفه سوال و جواب تبدیل می­کنند، هر چه به ذهنشان می­رسد به طور سریع می گویند، و انشاهایشان را با ایده­های ضعیف ارائه می­کنند (سکستون و همکاران، ۱۹۹۸). برنامه­ریزی یک بخش مهم در نوشتن موثر می باشد. نویسنده­های خوب معمولا نخستین مجموعه هدف هایی که فرایند نوشتن را هدایت می­کند از جمله: برنامه­ریزی و سازماندهی را توسعه می دهند. برعکس، دانش آموزان با مشکلات یادگیری، یک رویکرد متفاوت برای نوشتن به کار می­برند که نقش برنامه­ریزی را دست­کم می­گیرند (ترویا، گراهام و هاریس، ۱۹۹۹).

اینگلرت و همکاران، سه نوع از مشکلات نوشتن را مشخص کرده­اند. اول اینکه، این گونه دانش آموزان از هدف اصلی نوشتن به عنوان عمل ارتباطی آگاه نیستند. در مقابل، آنها به نوشتن به عنوان یک تکلیف نگاه می­کنند. دوم اینکه، فاقد سیالی نوشتاری هستند. آنها جمله­ها و داستان­ها را کوتاه­تر می­نویسند. برای مثال، در شرح حالت های شناختی و هیجانی شخصیت­های داستان­ها مشکل دارند  (هالاهان و کافمن، به نقل از احدی و کاکاوند، ۱۳۸۲). نوشته­های افراد با ناتوانی یادگیری کوتاه، و با اصطلاحات ضعیف برای بیان عقاید است (گریو و ریون، ۱۹۹۴، به نقل از سیف­نراقی و میرمهدی، ۱۳۸۲). بلانکن و اسکافر (۱۹۹۹) در پژوهشی با عنوان “بررسی خطاهای نوشتاری در افراد نارسا نویس چند زبانه” نشان دادند که یکی از مشکلات نوشتن این افراد کوتاهی متن می­باشد. سوم، از راهبردهای نوشتاری خودکار مثل برنامه­ریزی، سازماندهی، پیش نویس کردن و ویرایش استفاده نمی­کنند (هالاهان و کافمن، به نقل از احدی و کاکاوند، ۱۳۸۲).

نویسندگان ماهر دارای دانش گسترده­ای در مورد سبک­ها، تجهیزات، و قرارداد­های نوشتن هستند و با عناصر و ویژگی­های نوشتن موثر آشنا هستند. در مقابل، بیشتر دانش آموزانی که در نوشتن مشکل دارند، فاقد دانش متنی هستند و بر این باورند که نوشتن خوب مربوط به شکل ظاهر و مکانیک است تا ماده یا فرایند (انگلرت، رافائل، فی­یر و اندرسون^[۱]، ۱۹۸۸؛ گراهام، شوارتز، و مک آرثور^[۲]، ۱۹۹۳؛ سانتانگلو و هاریس^[۳]، ۲۰۰۸).  فردی که هنوز از نظر فنی در نوشتن مسلط نشده است، مجبور است به مهارت­های سطح پایین­تری روی­آورد و این امر مزاحم رسیدن به مهارت­های سطوح بالاتری نظیر برنامه­ریزی و تولید محتوا می­گردد. اجبار در توجه به ضرورت­های فنی در طی نوشتن، نظیر چگونگی هجی­کردن یک واژه، ممکن است موجب شود نویسنده عقاید و طرح­هایی را که از قبل در ذهن دارد فراموش نماید. همچنین ممکن است سرعت نوشتن یا دستخط نویسنده متناسب با سرعت افکارش نباشد و این امر مزاحم یادآوری افکار و طرح­های پیشین ذهن، و نوشتن متن گردد (گراهام و همکاران، ۱۹۹۷، به نقل از راغب، ۱۳۸۴).

[………………………….

…………………………..

………………………….