پیشینه ومبانی نظری تحقیق روش تدريس، ويژگي‌هاي تدريس، روش‌هاي نوين ياددهي و يادگيري

روش تدريس، ويژگي‌هاي تدريس، روش‌هاي نوين ياددهي و يادگيري مورد بررسي قرار مي‌گيرد و در ادامة آن مفهوم چندرسانه‌اي، يادگيري الکترونيک، درس‌افزار و ويژگي‌هاي آن تشريح مي‌شود و هم‌چنين چرايي آموزش رياضي بررسي مي‌شود.

۲-۲٫ تعريف واژه‌ها:

۲-۲-۱٫ روش تدريس: عبارت است از راه منظم، با قاعده و منطقي براي ارائه درس  و در واقع برنامه‌اي مدوّن و از پيش تعيين شده براي رسيدن به اهداف مورد نظر معلم که بر اساس آن هدف‌هاي کوتاه مدت و بلند مدت، محقق مي‌گردد. اصطلاح تدريس، اگر چه در متون علوم تربيتي مفهومي آشنا به نظر مي‌رسد، اكثر معلمان و مجريان برنامه‌هاي درسي با معني و ماهيّت درست آن آشنايي دارند. برداشت‌هاي مختلف معلمان از مفهوم تدريس مي‌تواند در نگرش آنان نسبت به دانش‌آموزان و نحوه‌ي كار كردن با آنها تأثيرمثبت يا منفي بر جاي گذارد. برداشت چندگانه از مفهوم تدريس مي‌تواند دلايل مختلفي داشته باشد؛ از مهمترين آنها ضعف دانش پايه و اختلاف در ترجمه و برداشت نادرست معلمان از ديدگاه‌هاي مختلف تربيتي است. گاهي آشفتگي و اغتشاش در درك مفاهيم تربيتي به حدي است كه بسياري از كارشناسان، معلمان و دانشجويان اين رشته مفاهيمي چون پرورش، آموزش، تدريس و حرفه آموزي را يكي تصور مي‌كنند و به جاي هم به كار مي‌برند. اين مفاهيم اگر چه ممكن است در برخي جهات وجوه مشترك و در هم تنيده داشته باشند، اصولاً مفاهيم مستقلي هستند و معناي خاص خود را دارند .(گانيه، ۱۹۸۵، ۹۶)

در روش تدریس نیز آشنایی با واژه‌های زیر ضرورت دارد:

روش: تلاش برنامه‌ریزی شده جهت دستیابی به مطلوب را روش گویند. بنابراین اگر تلاشی بدون برنامه‌ریزی صورت گیرد، آن کار روش‌مند نخواهد بود. همچنین برنامه‌ریزی بدون تلاش و کوشش جهت دستیابی به مطلوب نیز تحت مقوله‌ی روش‌ها قرار نمی‌گیرد.

تدریس: فعالیت دوجانبه یا کنش متقابل را بین فرادهنده و فراگیر با هدف یادگیری تدریس گویند. نکته‌ی اساسی این نوع فعالیت، دو جانبه بودن آن است که روانشناسی ارتباط، زمینه ساز این مسأله خواهد بود. گفته شده است، مجموعه‌ی اعمال سنجیده‌ی منطقی و پیوسته که معلّم به منظور ارایه درس انجام می‌دهد، فرآیند تدریس نامیده می‌شود. (گانيه، ۱۹۸۷، ۳۸ )

چهار ويژگي خاص در تعريف تدريس وجود دارد كه عبارتند از :

– وجود تعامل بين معلم و دانش‌آموزان

– فعاليت بر اساس اهداف معين و از پيش تعيين شده

– طراحي منظم با توجه به موقعيت و امكانات

– ايجاد فرصت و تسهيل يادگيري . »

۲-۲-۲٫ روش‌هاي نوين یادگیری و ياددهي: رویکرد یادگیری^[۱] به چگونگی برخورد یادگیرندگان با مطالبی که می­خواهند یاد بگیرند اشاره می­کند.(سیف، ۱۳۸۸، ص ۲۷۱) بر اين اساس يادگيري و ياددهي نوين، آن است که باعث تغيير نگرش در يادگيرنده گرديده و انطباق مطالب با شيوه‌هاي استاندارد آموزشي است. در واقع روش هاي نوين يا “فعال” آن است که در آن مشارکت دانش‌آموز و معلم محرز باشد و به جای انتقال مطالب به دانش آموز، به افزایش توانایی یادگیرنده در فرآیند یادگیری عنایت داشته باشد. امروزه شیوه هاي نوین و فعال تدريس، توجه مسئولان و دبیران را به خود جلب کرده است. در این شیوه فراگیر، علایق و توانمندي‌هاي او در مرکز توجه قرار دارد و معلّم تلاش می‌کند تا توانایی فراگیران را در مهارت‌هاي گوش دادن، گفتن، خواندن، نوشتن، استدلال، مقایسه، تطبیق، تجزیه و تحلیل، سازندگی و خلاقیت تقویت کند و با توجه به این موضوع محتواي درسی را در کلاس ارائه می‌دهد.^[۲]

پاره‌اي از اين روش‌ها در ادامه آورده شده است:

۲-۲-۲-۱٫ روش توضیحی: عبارت است از انتقال مستقیم داده به دانش‌آموزان با استفاده از مطالب چاپی (کتاب و جزوه) و یا بوسیله‌ی سخنرانی.

۲-۲-۲-۲٫ روش‌سخنرانی: در روش سخنرانی معلم کم و بیش بدون وقفه در کلاس صحبت می‌کند شاگردان به سخنان معلم گوش می‌دهند، یادداشت بر می‌دارند و سپس درباره سخنان معلم می‌اندیشند. ولی با او گفتگو نمی‌کنند هدف فقط ارائه داده از سوی معلم به دانش‌آموز است.

۲-۲-۲-۳٫ روش اکتشافی: فرآیندی است که در آن دانش آموز باید مسئله ی مورد نظر را مشخص کند راه‌حل‌های ممکن را برای مسئله در نظر بگیرد. در این روش شاگردان با راهنمایی معلم یا بدون راهنمایی او به هدف مورد نظر نائل می آید. معلم فقط اصول را شرح می دهد اما درباره ی راه حل چیزی نمی گوید.

۲-۲-۲-۴٫ حل مسئله: فرآیندی است برای کشف توالی و ترتیب صحیح راه‌هایی که به یک هدف یا یک راه حل منتهی می‌شود. عامل اصلی در روش کاربرد تجربه‌ی قبلی فرد برای رسیدن به راه حل و پاسخی است که پیش از آن برای انسان شناخته شده نبوده است.

۲-۲-۲-۵٫ روش مباحثه: روش مباحثه یکی از کهن‌ترین روش‌هایی است که در طول تاریخ تعلیم و تربیت به کار رفته است. روش‌های جدید آن عبارتند از:

الف- بحث کنترل شده توسط معلم

ب- بحث آزاد

ج- بحث گروهی

۲-۲-۲-۶٫ روش پرسش و پاسخ: فنّی است که می‌تواند در کلیه روش‌های تدریس و فعالیت‌های آموزشی به کار رود به ویژه هنگامی که معلم می‌خواهد دانش‌آموز را به تفکر درباره‌ی مفهومی جدید یا بیان مطلبی که آموخته شده است تشویق کند. این روش ممکن است برای مرور کردن مطالبی که قبلاً تدریس شده است مفید باشد و یا وسیله‌ی مناسبی برای ارزشیابی میزان درک دانش‌آموز از مفاهیم مورد نظر باشد.

۲-۲-۲-۷٫ روش آزمایشی: آزمایش فعالیتی است که در جریان آن فراگیران با به کار بردن وسایل و مواد به خصوصی درباره‌ی مفهومی خاص عملاً تجربه کسب می‌کنند. آزمایش معمولاً در آزمایشگاه انجام می‌گیرد. اما نداشتن آزمایشگاه مجهز یا وسایل مناسب در مدرسه نباید دلیلی برای انجام ندادن آزمایش باشد. در بعضی موارد حتی با وسایل بسیار ساده می‌توان در کلاس آزمایش انجام داد.

۲-۲-۲-۸٫ واحد کار (پروژه): فعالیتی است که از نظر آموزش و پرورش دارای ارزش است و متوجه هدف و مقصودي معین می‌باشد. واحد کار معمولا مستلزم بررسی جمع‌آوری داده و یافتن راه حل، مطالعه و انجام کار عملی است و اغلب در خارج از مدرسه صورت می‌گیرد. در جریان انجام واحد کار روال معمول و تصنعی کلاس از میان برداشته می‌شود. معلم و دانش‌آموز با هم همکاری می‌کنند کار فردی و گروهی جای فعالیت‌های کلاس را می‌گیرد. کلاس به صورت کارگاه در می‌آید و محدودیت زمانی برداشته می‌شود. واحد کار توسعه علایق شخصی دانش‌آموز می‌گردد و در جایی شروع می‌شود که درس خاتمه می‌یابد، ولی پایانش منوط به آن‌ است که دانش‌آموز کار را از کجا شروع کند.

۲-۲-۲-۹٫ گروه‌های کوچک: در این روش شاگردان کلاس به گروه‌های کوچک تقسیم می‌شوند و هر یک مستقلاً به فعالیت یادگیری می‌پردازند. در چنین موقعیتی معلم انتقال دهنده‌ی دانش نیست بلکه نقش هماهنگ کننده‌ی فعالیت‌ها را بر عهده دارد. در گروه‌های کوچک هر یک از شاگردان می‌توانند نقش فعالی بپذیرند. گروه‌های کوچک به شکل‌های مختلفی می‌توانند فعالیت کنند. به عنوان مثال همه‌ی گروه‌ها می‌توانند فعالیت مشترکی داشته باشند و یا اینکه هر گروهی فعالیت ویژه‌ای را متفاوت از سایر گروه‌ها انجام دهد.

۲-۲-۲-۱۰٫ روش نمایشی: روش نمایشی بر اساس مشاهده و دیدن استوار است افراد مهارت‌های خاصی را از طریق مشاهده و دیدن فرا می‌گیرند. ابتدا معلم عملاً جریان کاری را در برابر چشم فراگیران انجام می‌دهد و آنگاه فراگیران همان کار را شخصاً تکرار کرده انجام می‌دهند با استفاده از این روش می‌توانیم مهارتی را به تعداد زیادی از افراد و در طی زمانی کوتاه ارائه نمائیم. و آموزش به کم اشیا واقعی و حقیقی است برای درس‌هایی که جنبه عملی و فنی دارند بیشتر استفاده می‌شود.

۲-۲-۲-۱۱٫ گردش علمی یا فعالیت خارج از کلاس: کاری است عملی که بیرون از کلاس آزمایشگاه یا کتابخانه صورت می‌گیرد و شامل مطالعات مستقیم و دست اول درباره‌ی یک مسئله جمع‌آوری داده از طریق مشاهده پرسشنامه، مصاحبه، اندازه‌گیری، نمونه‌برداری و سایر فنون تحقیقی می‌باشد. تا از این طریق در مورد اعتبار فرضیه‌ها، تشخیص تغییرات با درستی و صحت شرایط و موقعیت‌ها اطمینان حاصل شود.

……………………….

………………………….

………………………….